— ADVERTISEMENT —
|
|||||||||
![]() |
|||||||||
![]()
![]() He KaaoSynopsis: A story about Kinilohe during the reign of Kamehameha I.
E hai aku au ia oe i kekahi wahi kanaka ano hepa, a pololei no hoi. I ka wa o Kamehameha I., a mamua iho paha, e noho ana kekahi kanaka ma Kalaupapa i Molokai, o Kinilohe kona inoa. Eia kana hana mua, i kona wa e hele ai i ka mahiai, a kahi kupono no hoi i ka mahiai ia e ka poe kahiko, a malaila ia e waele pulu ai, a nui no hoi ka mala, hele aku hoi kekahi kanaka e, a olelo aku ia Kinilohe. "He wahi uala keia, i ka mea kanu ana no hoi, uala, a pela aku no hoi ia mea, uala no, pololei no kau hana ana iho nei a kahi o ka uala, e paa hoi ka uala, he wahi maikai." Alaila, olelo iho la o Kinilohe pe keia, "mai ku," o ke ano o keia huaolelo a Kinilohe, mai ku ka uala olalo o ka lepo i ka oo a Kinilohe, a haalele oia ia wahi, no ka lohe ana he uala olalo o ia wahi. A hele hou no ma kekahi wahi mahakea e ae, a waele hou no, a hiki no hoi kekahi kanaka e ae, a kamailio no hoi e like me ke kanaka mua, a haalele hou no. Aole nae i manao keia mau kanaka, a poe kanaka paha, he kumu ia nona e haalele ai i ka mala uala ana, a hele ma kahi e, no ka mahaloia'ku. Eia ka lakou mea ike, o ka hana mau o Kinilohe i ka huaolelo, "mai ku." A no ka pau loa ana o kahi kupono ona i ka mahi ia e ia, hele oia a luna o ka hapapa aa, ahua pohaku wahi kupono ole i ka mahi ia. Hele mai kekahi kanaka a olelo ia Kinilohe, "Heaha kau hana maanei." "E hana ana au i mala ai na'u," olelo kekahi, "aole keia he wahi kupono i ka mahiai, he wahi aa, aohe ai o keia wahi, ia oe ae nei paha mahi ia keia wahi." Alaila, olelo o Kinilohe "eia ka! ka'u mala ai," a kii oia i ka lepo o kahi e, a hoohikihiki mai no ka mala ana, a hoopuupuu ia ma kahi kupono i ka pue uala e kanu ai, a loaa io ia ia ka uala. Eia kana hana alua. I ka wa poeleele, hele mai kona hoa lawaia, a olelo ia Kinilohe, "e haele paha kaua i ka lawaia e Kinilohe," ae aku la o Kinilohe. Ua ike nae o Kinilohe he mea hele wale ke kino o ka poe lawaia, a wehe oia i kona kapa a waiho. A olelo aku ka wahine, me ke kapa no e hele ai i mahana, he anuanu," a hele pu no o Kinilohe me ke kuina kapa e kupuni ai, ke kumu o ka olelo ana'ku o ka wahine me ke kapa e hele pu ai, no ka loihi o kahi e hele ai, kokoke elua mile paha. A i ka hele ana a Kinilohe ma, a kahi kupono i ka lawaia, wehe kona kokoolua i kona kapa a waiho, a olelo aku ia Kinilohe, e waiho i kona kapa. A olelo mai kela, "ua olelo mai ka'u wahine, me ke kapa no au e hele ai i ka lawaia, o anuanu anei au," a no ka paakiki loa o Kinilohe, hele laua i ka lawaia hoauau o ka po. A i ka lele ana o Kinilohe iloko o ke kai me kona kuina kapa, ua pulu loa, ua nahaehae, ua anuanu. A olelo o Kinilohe, "olelo ia mai nei hoi me ke kapa no e hele ai i ka lawaia i mahana, eia ka hoi he anuanu loa." Eia kana hana akolu. I ka wa ona i kukulu ai i ka hale a paa, hele mai la kekahi a olelo mai la ia Kinilohe, "ola oe i kou hale nui, hiki mai ka wa o ka hooilo, aohe pilikia ana" manao ua kanaka hepa nei, "He mea ola ka paha ka hale," moe keia iloko o ka hale a anahulu (10) la a pilikia loa i ka pololi, olelo hou o Kinilohe, "olelo ia mai nei hoi he mea ola ka hale, aole ka hoi, eia no ka ka mea ola he mahiai." He nui no ka hana kupanaha a ua kanaka la. Aka, ke hooki koke ia mai nei. Pipi holo kao. -- J. H. Kanepuu.
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei: >> kwong@hawaii.edu >> rsolis@hawaii.edu ![]() a i 'ole ia, ma ke kelepona: >> 956-2627 (Laiana) >> 956-2624 (Kekeha) ![]()
He KaaoSynopsis: A story about Kinilohe during the reign of Kamehameha I.
E hai aku au ia oe i kekahi wahi kanaka ano hepa, a pololei no hoi. I ka wa o Kamehameha I., a mamua iho paha, e noho ana kekahi kanaka ma Kalaupapa i Molokai, o Kinilohe kona inoa. Eia kana hana mua, i kona wa e hele ai i ka mahiai, a kahi kupono no hoi i ka mahiai ia e ka poe kahiko, a malaila ia e waele pulu ai, a nui no hoi ka mala, hele aku hoi kekahi kanaka e, a olelo aku ia Kinilohe. "He wahi uala keia, i ka mea kanu ana no hoi, uala, a pela aku no hoi ia mea, uala no, pololei no kau hana ana iho nei a kahi o ka uala, e paa hoi ka uala, he wahi maikai." Alaila, olelo iho la o Kinilohe pe keia, "mai ku," o ke ano o keia huaolelo a Kinilohe, mai ku ka uala olalo o ka lepo i ka oo a Kinilohe, a haalele oia ia wahi, no ka lohe ana he uala olalo o ia wahi. A hele hou no ma kekahi wahi mahakea e ae, a waele hou no, a hiki no hoi kekahi kanaka e ae, a kamailio no hoi e like me ke kanaka mua, a haalele hou no. Aole nae i manao keia mau kanaka, a poe kanaka paha, he kumu ia nona e haalele ai i ka mala uala ana, a hele ma kahi e, no ka mahaloia'ku. Eia ka lakou mea ike, o ka hana mau o Kinilohe i ka huaolelo, "mai ku." A no ka pau loa ana o kahi kupono ona i ka mahi ia e ia, hele oia a luna o ka hapapa aa, ahua pohaku wahi kupono ole i ka mahi ia. Hele mai kekahi kanaka a olelo ia Kinilohe, "Heaha kau hana maanei." "E hana ana au i mala ai na'u," olelo kekahi, "aole keia he wahi kupono i ka mahiai, he wahi aa, aohe ai o keia wahi, ia oe ae nei paha mahi ia keia wahi." Alaila, olelo o Kinilohe "eia ka! ka'u mala ai," a kii oia i ka lepo o kahi e, a hoohikihiki mai no ka mala ana, a hoopuupuu ia ma kahi kupono i ka pue uala e kanu ai, a loaa io ia ia ka uala. Eia kana hana alua. I ka wa poeleele, hele mai kona hoa lawaia, a olelo ia Kinilohe, "e haele paha kaua i ka lawaia e Kinilohe," ae aku la o Kinilohe. Ua ike nae o Kinilohe he mea hele wale ke kino o ka poe lawaia, a wehe oia i kona kapa a waiho. A olelo aku ka wahine, me ke kapa no e hele ai i mahana, he anuanu," a hele pu no o Kinilohe me ke kuina kapa e kupuni ai, ke kumu o ka olelo ana'ku o ka wahine me ke kapa e hele pu ai, no ka loihi o kahi e hele ai, kokoke elua mile paha. A i ka hele ana a Kinilohe ma, a kahi kupono i ka lawaia, wehe kona kokoolua i kona kapa a waiho, a olelo aku ia Kinilohe, e waiho i kona kapa. A olelo mai kela, "ua olelo mai ka'u wahine, me ke kapa no au e hele ai i ka lawaia, o anuanu anei au," a no ka paakiki loa o Kinilohe, hele laua i ka lawaia hoauau o ka po. A i ka lele ana o Kinilohe iloko o ke kai me kona kuina kapa, ua pulu loa, ua nahaehae, ua anuanu. A olelo o Kinilohe, "olelo ia mai nei hoi me ke kapa no e hele ai i ka lawaia i mahana, eia ka hoi he anuanu loa." Eia kana hana akolu. I ka wa ona i kukulu ai i ka hale a paa, hele mai la kekahi a olelo mai la ia Kinilohe, "ola oe i kou hale nui, hiki mai ka wa o ka hooilo, aohe pilikia ana" manao ua kanaka hepa nei, "He mea ola ka paha ka hale," moe keia iloko o ka hale a anahulu (10) la a pilikia loa i ka pololi, olelo hou o Kinilohe, "olelo ia mai nei hoi he mea ola ka hale, aole ka hoi, eia no ka ka mea ola he mahiai." He nui no ka hana kupanaha a ua kanaka la. Aka, ke hooki koke ia mai nei. Pipi holo kao. -- J. H. Kanepuu.
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei: >> kwong@hawaii.edu >> rsolis@hawaii.edu ![]() a i 'ole ia, ma ke kelepona: >> 956-2627 (Laiana) >> 956-2624 (Kekeha) ![]() This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence. |
— ADVERTISEMENTS —
![]() — ADVERTISEMENTS —
|