StarBulletin.com

Nā Aupuni Balatika a me ke Aupuni Mō'ī


By

POSTED: Saturday, April 25, 2009

Synopsis: Having been invaded and occupied by the U.S.S.R., the Baltic States provide a model for the restoration of the sovereignty of the Hawaiian Kingdom.

———

Hu'e 'ia he kumu ho'ohālike e kekahi haumāna PhD o ke Kulanui o Hawai'i ma Mānoa, 'o Kūhiō Vogeler, no ke kūkulu hou 'ia 'ana o ke Aupuni Mō'ī Hawai'i. I ka MH 1940, ho'ouka kaua 'ia nā aupuni 'o Estonia, Latvia, a me Lithuania, 'o ia nā aupuni Balatika, e nā pū'ali koa o ka U.S.S.R., a laila, noho koa 'ia a hiki i ka 1990. I ka wā o ia noho koa 'ana, ua lehulehu nā kupa o ka U.S.S.R. i ne'e i ia mau 'āina me ka mana'o 'o ko lākou 'āina nō ia a noho a hānau keiki nō ho'i. Ua a'o 'ia ma nā kula he kupa lākou no ka U.S.S.R. a kau mai nā kānāwai o ia aupuni ma luna o lākou. Ua like nō kēia hana ma ka pae'āina nei i ka ho'ouka kaua 'ana mai o ko 'Amelika pū'ali koa ma Honolulu nei i ka MH 1893 me ka noho koa pū a hiki i kēia lā.

Ma nā makahiki 1980, ua ho'omaopopo hou kekahi po'e kānaka o nā aupuni Balatika 'a'ohe wahi ku'ikahi ho'ohui 'āina me ka U.S.S.R., no laila, paipai lākou i ka mana'o e kūkulu hou i ko lākou mau aupuni e like me ia ma mua o ka ho'ouka kaua 'ia 'ana mai i ka 1940.

Kākau inoa nā aupuni Balatika i ko lākou po'e kupa o ka wā ma mua o ka ho'ouka kaua 'ia 'ana mai a me kā lākou po'e mamo. A laila, koho pāloka lākou i ko lākou mau luna aupuni. Ma ia hope mai, kuahaua a'ela lākou i ka ho'omau 'ia o ke kū'oko'a o ko lākou mau aupuni. Hana 'ia he kumukānāwai hou e ko kekahi aupuni a ho'ololi 'ia ke kumukānāwai o kekahi aupuni e ko ia aupuni a pēlā lākou i ho'omau ai iā lākou iho.

Ua pa'i kekahi po'e kākau i akamai i nā kānāwai kau ma luna o nā 'āina like 'ole e pili ana i ka ho'omau 'ia o ke aupuni. Kākau 'o Hans Kelsen ua pa'a ke aupuni ma kekahi wahi a i ke au pū ho'i o ka manawa. Kākau 'o James Crawford 'a'ohe pau 'ana o ke kū'oko'a o kekahi 'āina i ka noho koa 'ia 'ana e kekahi aupuni lima ikaika. Kākau 'o Gerhard von Glahn, i ka wā o ka noho koa 'ia o kekahi aupuni, inā ne'e nā kupa o ke aupuni noho koa i ia aupuni i noho koa 'ia, 'a'ole lākou e lilo he kupa o ke aupuni i noho koa 'ia a 'a'ole kā lākou po'e keiki he kupa o ia aupuni. He kupa lākou o ke aupuni noho koa. No laila, pono e kūkulu 'ia ka hana e lilo ai ka malihini he kupa o ke aupuni.

I kēia wā, he mau aupuni kū'oko'a maoli nō nā Balatika. Kūpono loa ka ho'ohālikelike 'ana i ka mo'olelo o nā aupuni Balatika me ke Aupuni Mō'ī. 'Oko'a nō paha ke ala e kūkulu hou 'ia ai ke aupuni o ke Aupuni Mō'ī, akā, kōkua 'ia ka ho'omau 'ia o ke kū'oko'a o ke Aupuni Mō'ī e nā kānāwai o nā 'āina like 'ole a he kumu ho'ohālike nō e nānā ai, ‘o ia nā aupuni Balatika.

———

E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

» .(JavaScript must be enabled to view this email address)
» .(JavaScript must be enabled to view this email address)

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.