StarBulletin.com

Huai ka noeau wehewehe o ke kilo


By

POSTED: Saturday, January 23, 2010

Synopsis: Dimerata interprets the dream of Lokalia, which appeared in last week’s Kauakūkalahale. Portions taken from Ka Makaainana, March 30, 1896. Original spelling retained. These excerpts from the original were edited and compiled by Keao NeSmith.

Ua ikeia ka Moiwahine Liliu me ka Moi Kalakaua maloko o ka Halealii. Nolaila, aole no he wehewehe ana no ia noho ana iloko o laila, koe wale iho no ka manao ana aku ma ke ano o ia noho ana a ka Moiwahine he hookahua mua ana no ia no kona kuleana ponoi. No ka mea, aole i hoike mai ka moe mai waho aku nei kona hoi ana iloko o ka Halealii e hiki ai ke olelo ae, he hoi ole ia ma kekahi ano ke ole he mau hoike kue.

... E haliu aku kakou a nana aku no ko ka Moiwahine Liliu pii ana iluna o kekahi puu kiekie loa e ku ana ma ka aoao hikina o ka Halealii. Ke hoike nei ka moe i ko Liliu pii ana iluna o ka puu, he hoike ia o ke alanui o kana hoopii, me he la ua aponoia.

O kona hiki ana iluna o ka piko o ka puu, ke hoike nei ia ua hookoia, a ua pau i ka hanaia.

O kona pii ana me ke kuia ole a hiki pono i ka piko o ka puu, he hoike ia no kona lanakila.

... He mea pono no hoi ke nanaia ke anuenue e pio ana maluna o Liliu a me kona mau hoa e noho la maluna o ka puu. Ke hoike nei ke anuenue i ke kulana alii oiaio, a ma kekahi ano hoi, he hoike no ka maha me ka maluhia, a i ole, no ka lanakila. A ma kekahi ano hoi, he hoike ia no ka maikai o ke ola me ka nui o na pomaikai maluna o ka mea i pioia e ke anuenue.

He mea pono hoi ke nanaia ka pane a ka Moiwahine Kane make Kapiolani i na poe paa kahili.

“E i ae na pua alii.” He olele hooia ka Kapiolani no na pua’lii, o ke ano paha o ia olelo, me he la, oia keia: E i aku ka pono alii a hoea mai, a i ole, e i aku ka hana a hiki mai, he menemene ole.

Ma keia wahi, he mea pono ke nanaia ke kahea a Liliu i na wahine paa kahili e pii aku iluna o ka puu, “E Kaeheuwahanui e, e pii mai,” a pii aku la o Kaehuwahanui. Ma ka hoomaopopo ana i keia leo kahea a Liliu, ua like ia me he kaikuaana la, a o na poe paa kahili ua like ia me he poe pokii la. Nolaila, ma ka hoomaopopo ana aku, o ka pono i loaa ia Liliu, o ka pono like ia i loaa i kona mau pokii.

... No ka inoa Kaulukou. Ke hoike mai nei ka inoa “Ulukou” no kekahi aina aia i Waikiki, he kahua ia i nohoia e na alii. Aia iloko o Waikiki ke kahua o ke kaua kuloko. O ia anei ka hana e hoea mai ana? E hoi hou ana anei ka moi iloko o ke ehu?

... O keia iho la ke kaao a ke kaikaina o Hoopunipuni ia Alapahi, i ka muli aku o Epa, i ko lakou wa e noho ana i Manamana. A o ia keia e paneeia aku la imua o na poe heluhelu o KA MAKAAINANA. O ka hope iho la keia o keia nanea.

— Kilokilo Dimerata

E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» .(JavaScript must be enabled to view this email address)
» .(JavaScript must be enabled to view this email address)
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.