Synopsis: Hawai'i has its own independence day. It is celebrated every November despite being cloaked by Thanksgiving. Are Hawaiians and Hawaiian serving institutions aware of this historical fact? If so, where is their commitment of support?

“Mai nö ‘oe a huki i ka hae ‘Amelika i lalo!” wahi a ka luna o Hawai’inuiäkea ma ke Kulanui o Hawai’i i Mänoa. Kähähä a pü'iwa nö ‘o Laiana Kanoa-Wong i ka lohe 'ana i këia leo. ' akula ua luna nei o Hawai'inuiäkea i ia haumäna, he 'aelike kona me ka luna o nä kia'i o ke Kulanui o Hawai'i ma Mänoa 'a'ole nö nä haumäna e huki hou i ka hae 'Amelika i lalo no ka Lä Kü'oko'a o Hawai'i. Auë nö ho'i ë! Pehea lä e ho'ona'auao hou ai ka po'e Hawai'i iä käkou iho me ka 'ole o këia hanana ho'omana'o Lä Kü'oko'a? “Ma ka hana ka 'ike,” wahi a ku'u kupuna.

I ka huki 'ana mai o Laiana Kanoa-Wong i ka hae 'Amelika Hui Pü 'Ia i lalo, ua ho'ä'o 'o ia e ho'omau i këia lä nui lähui o Ko Hawai'i Pae'äina i mälama 'ia mai ka lä 28 o ka malama 'o Nowemapa i ka MH 1843 a hiki i ka MH 1895. I ia makahiki i ho'öki ai 'o Sandford B. Dole i ka ho'omana'o 'ana i ka Lä Kü'ko'a i lä nui no ka Lähui Hawai'i, a ua hookumu o ia i ka Lä Ho'omaika'i ma kona wahi, 'o ia na ka lä nui a käkou e ho'omana'o ai ma ia hope mai.

I ka MH 1893, ua kä'ili hewa 'ia e 'Amelika Hui Pü 'Ia ke kü'oko'a o ka po'e Hawai'i. Mai ia manawa mai a i këia wä 'änö, ua a'o hewa 'ia ko Hawai'i a me ko ka honua holo'oko'a i ka mo'olelo o këia hanana. He ho'okahi haneli makahiki a 'oi ka ho'opunipuni 'ana no këia mo'olelo.

Eia ka mea minamina. He mea ko'iko'i loa ka Lä Kü'oko'a no nä ali'i nui, nä mö'ï, nä kähuna, nä maka'äinana, a me nä känaka Hawai'i a pau no kanalima makahiki a 'oi. He mea 'ole paha këia lä nui i nä polopeka Hawai'i o ke Kulanui, nä haumäna Hawai'i, a pau pü me ka luna o Hawai'inuiäkea i këia wä. 'A'ole paha i maopopo. Auë nö kä ho'i ë! He minamina mai ho'i kau!

He mau nïnau ka'u i ka luna o Hawai'inuiäkea, penei: He aha ke 'ano o ka 'ike a 'oukou e ho'omau nei ma Hawai'inuiäkea? He aha ka mea ko'iko'i, 'o ka mälama 'ana i käu 'aelike me nä kia'i o ke Kulanui a i 'ole ka mälama 'ana i këia lä nui i ho'omana'o 'ia e ko käkou mau ali'i nui? Ua huhü 'oe i ka haumäna näna i huki mai i ka hae 'Amelika i lalo, a i ‘ole ia, ua huhü 'oe i ko mäkou ho'omana'o 'ana i ka Lä Kü'oko'a? He käko'o ko Hawai'inuiäkea i nä 'ike Hawai'i a he kü'ë paha? Ma ka hana nö ka 'ike. Ua kü'ë 'ia kä mäkou hö'ailona 'o ka huki 'ana i ka hae 'Amelika i lalo i ka Lä Kü'oko'a. He hana ia e 'ike 'ia ai kou kü'ë 'ana i ka Lä Kü'oko'a. Pehea lä e kapa 'ia ai 'o Hawai'inuiäkea he kula no ka 'ike Hawai'i?

Pono käkou a pau ma lalo o Hawai'inuiäkea e maka'ala pono i ka hana a ko käkou luna i maopopo pono ho'i kona 'ao'ao e kü ai i këia hope aku.

E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» .(JavaScript must be enabled to view this email address)
» .(JavaScript must be enabled to view this email address)
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mänoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.