Synopsis: A tribute to the author’s mother.

———

Nui nā kānaka i kōkua mai ia'u a mahalo aku nō wau i ua po'e nei, akā na'e, i kēia lā, e kākau ana wau e pili ana no ko'u makuahine i kōkua nui ia'u. E 'ole ke kōkua 'ana ona, hiki ai ia'u ke noho a a'o mai i nā mea a pau ma Hawai'i nei i kēia manawa.

Ua hana ko'u makuahine no kanakolu mau makahiki ma ka moku 'o Okinawa, ko'u one hānau. Ua ala a'e 'o ia i ke kakahiaka nui i kēlā me kēia lā a ho'omākaukau i ka pā'ina kakahiaka no ka 'ohana. A laila, ho'āla 'o ia iā mākou keiki, a kōkua mai 'o ia ma ka ho'omākaukau 'ana no ke kula. A hele akula 'o ia i ka hana. I loa nō a ho'i ka makuahine i ka hale, ua ho'omākaukau i ka 'aina ahiahi no ka 'ohana me ka namunamu 'ole. Auē, ua māluhiluhi nō paha 'o ia. No laila, nui loa ka mahalo o mākou keiki iā ia.

I ko'u ha'i 'ana aku iā ia, nui loa ko'u makemake e hele i Hawai'i nei no ke kula nui o Hawai'i, 'a'ole 'o ia i kū'ē i ko'u mana'o, kāko'o nō 'o ia ia'u a 'ōlelo mai 'o ia, “E ho'omanawanui a hana maika'i 'oe ma laila.” 'A'ole i kana mai ka lokomaika'i o ua makuahine kāko'o nei. Eia ke kumu ona i 'ae ai i ko'u hele 'ana i ka 'āina 'ē. I kona wā 'ōpiopio, i kona makemake e hele i ka 'āina 'ē i mea e a'o a mahalo ai i ka 'āina a noi akula i kona makuahine, pane aku ko'u Tūtūwahine iā ia, “Inā nui loa kou makemake e hele i ka 'āina ‘ē, e hele aku 'oe ma hope o kou ho'omake 'ana ia'u.” Ma muli paha o ka maka'u a me ka ho'opīhoihoi 'ia 'ana o ko'u tūtū i ko kāna kaikamahine ha'alele 'ana, i ha'i ai 'o ia i ko'u makuahine pēlā.

No laila, ua pono ko'u makuahine e noho ma Okinawa a 'a'ole i hiki iā ia ke ho‘okō i kona makemake.  'O ia ke kumu ona i kāko'o mai ai ia'u i ko'u noi 'ana aku e hele i Hawai'i.

I ia wā, 'a'ole wau i makemake e uku 'o ia no'u, no laila, loa'a ka waihona kōkua ho'ona'auao mai ka moku Okinawa ia'u. Na ia hui o ke aupuni i uku i ka uku kula, nā kikiki no ka mokulele, a me ko'u noho 'ana akā na'e, ho'ouna mai nō ho‘i ko'u makuahine i ke kālā ia'u.

Ma muli o kona a'o 'ana mai i nā mea a pau ia'u 'oiai au e noho ana me ia no iwakāluakūmālua mau makahiki, hiki ia'u ke mālama ia'u iho.

Ua maopopo nō wau nui loa ko māua ha'o kekahi i kekahi no ka noho pū 'ole 'ana, akā na'e, 'a'ole ‘o ia ha'i iki ia'u e ho'i aku i Okinawa. A maopopo nō wau, makemake nō 'o ia e ho'i au. E lō'ihi paha ko'u noho 'ana ma 'ane'i no ka mea ho'okahi makahiki wale nō i koe a ko'u puka 'ana mai ke kula nui a laila e male ana paha wau i ku'u kāne a e noho ana ma Hawai'i nei.

Makemake nō wau e hana maika'i ma hope o ko'u puka 'ana mai ke kula nui a ke nui ka'u kālā, e ho'ouna ana au i kālā na ko'u makuahine. Inā 'a'ole 'o ia i kōkua ia'u, inā ua hiki 'ole ke noho hau'oli au e like me kēia. No laila, nui loa ko'u aloha a me ko'u mahalo aku i ko'u makuahine.

———

E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

» .(JavaScript must be enabled to view this email address)

» .(JavaScript must be enabled to view this email address)

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

» 956-2627 (Laiana)

» 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.