I kela pule aku nei, waiho ke Kenekoa Kalani English, i ka pila S.B. 579 i ka ahaolelo no ke kau ana i ke kanawai me ka hooko pu ia o ke kakau ia o na palapala a me na hoailona i hana ia malalo o na keena like ole o ke aupuni mokuaina me ka pela ia o na inoa Hawaii me ka okina a me ke kahako pu a e hoike pu ia me ka olelo Pelekania.

  O ke kumu o keia waiho ana, no ka mea, i ka makahiki 1978, ua hooia hou mai ke aupuni mokuaina he olelo ku i ke kanawai ka olelo Hawaii e like me ka olelo Pelekania a o ia mau olelo elua pu na olelo o ka mokuaina. Mai ia makahiki mai, hoomau ia no ka hana ia o na palapala me na hoailona ma ka olelo Pelekania, aka, aole pela ma ka olelo Hawaii i na manawa a pau. Nolaila, he kupono loa keia pila.

  Paipai ia ma ua pila nei e hoolako ia ka huaolelo mai ka puke wehewehe olelo mai na Pukui laua o Elbert mamua, alaila, ka puke o Mamaka Kaiao. He mea no nae keia pila e kau ai i ua mau palapala nei maluna ae o na kumu ike e ae a pau i mea e nana ia ai a ina nana ia kekahi kumu ike hou ae, e like me ka waha o kekahi kanaka i hanai ia ma ka olelo Hawaii e like me ke kanaka Niihau a i ole he kupuna paha no na aina like ole, e hoole ia.

  Aloha nohoi ka poe mai ia lakou mai ka olelo Hawaii, oia hoi, ka poe na lakou i hoomau i ka olelo Makuahine o ka aina mai ka wa hiki ole ke helu ia a hiki loa mai i keia wa. O ka puke o Mamaka Kaiao, ua piha i na huaolelo hou i haku ia i keia mau makahiki hope ae nei e na poe i ao ia i ka olelo ma ke kula, a nui nohoi na huaolelo i haku ia i pani no na huaolelo o kahiko loa mai e hoomau ia nei e keia poe olelo Hawaii kumu-e like hoi me “po” ma kahi o “kinipopo”.

  Pehea ina haku ia kekahi huaolelo hou e ka poe olelo Hawaii kumu e like me “kelepona hele”? He huaolelo keia a ka poe Niihau no ke kelepona a kakou e lawe ai me kakou ia wahi aku a ia wahi aku. Aole no paha e ike ia ma na palapala a ke aupuni mokuaina, no ka mea, e hoole ia a e nana ia no paha ka huaolelo i haku ia e ka poe o ke kula. Ma ia hana ua lilo ka makua he keiki na ke keiki; hoohuli maoli ia ilalo ka hana maamau a ka poe Hawaii, oia hoi na ka makua e ao i ke keiki a e nana ia hoi ke kumu o ka ike ma kahi o ka haku wale ana he manao.

  E aho paha e hookaina ia na kumu ike a ku like me ka hana maamau a ka Hawaii, o ka makua ke nana mua ia, a ina pili i ka olelo Hawaii, oia hoi na palapala kahiko me ka puke a Pukui laua o Elbert pu, alaila, ka poe olelo Hawaii kumu, alaila, mahope loa mai na keiki akahiakahi ma ka ike olelo Hawaii.