Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html

Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.

Reference:
Ulukau.org
Hawaiian-English Dictionary

Ke Aloha No Ka ‘Ohana

Synopsis: Let's start to show our appreciation for one another, especially in our families. Families are the foundation of our lives.

I ko'u wä kamali'i, ua hakakä pinepine mäua 'o ko'u kaikaina. Mau nö kä mäua hakakä 'ana a hiki loa aku i këia manawa no ka mea 'oko'a kona 'ano, 'oko'a ko'u 'ano me he mea lä, "he keiki e nänä ana, he keiki e nänä 'ole ana." Ke ho'omana'o nei au i kekahi wä a mäua i hakakä ai, 'o ia ka wä i loa'a ai kona ka'a hou. Ua kupu a'ela ka lili i loko o'u no ka mea 'a'ole i kü'ai 'ia he ka'a hou no'u. Na'u pono'ï e uku i ka'u mau pila. Pehea lä! Ua nui a'e ka pilikia ma waena o mäua. 'O ka lili i kupu a'e i loko o'u, 'o ia nö paha ke kumu a'u i namunamu ai e pili ana i këia mea pono 'ole. Ma hea lä ko'u pömaika'i?

'A'ole au i nänä iki i nä mea a ke Akua i hä'awi mai ai ia'u. Ua ho'opömaika'i 'ia au i nä mea like 'ole, e like me ko'u ka'a e kalaiwa ai, ke kälä i loa'a ia'u ma ka hana a pëlä wale aku. Wahi a ko'u makuahine i 'ölelo mai ai ia'u, "Mai nänä wale i nä mea i kü'ai 'ia no kou kaikaina." I këlä me këia lä, nänä wale aku au i nä mea i loa'a i ko'u kaikaina. Noke akula au i ka namunamu a i ka pö i ho'oku'i ai ko'u kaikaina i kona ka'a hou.

Ua ho'oku'i 'o ia i kona ka'a hou i ka paipu kinai ahi a me ka pou kukui. Wahi a ko'u kaikaina, mai hiamoe 'o ia i kona ho'i 'ana mai i ka hale. 'O ia käna kumu i ho'oku'i ai i kona ka'a. I këlä me këia lä 'o ia e hana ai ma kekahi hökele ma Waikïkï a ho'i 'o ia i ka hale i ke aumoe. I loa nö au a lohe i ka nühou, ua pule ho'i au i ke Akua no kona ho'opakele 'ana i ko'u kaikaina. Nui nä mea a'u i mana'o ai i ia manawa. Ua ho'omana'o au i ka 'ölelo no'eau, "I ka 'ölelo nö ke ola, i ka 'ölelo nö ka make." Inä 'a'ole au i huhü iä ia i ia mau mahina i hala, inä 'a'ole 'o ia i ho'oku'i i kona ka'a.

No laila, ke mana'o nei au i ka'u mau mea e nänä 'ole ai i këlä me këia lä. Hopohopo pinepine au i nä mea li'ili'i e like ho'i me nä mea i kü'ai 'ia no ko'u kaikaina, nä mea i loa'a 'ole ia'u a pëlä wale aku. 'A'ole au i nänä iki i nä mea nui e like me ko'u 'ohana, ko'u mau hoäloha a me ke Akua. Pömaika'i loa au, no ka mea, hiki ia'u ke hö'ike hou aku i ko'u aloha i ko'u kaikaina i ho'oponopono ai i ko mäua pilina. I ko'u mana'o, pono käkou a pau e mälama i ko käkou 'ohana, no ka mea, 'a'ole maopopo iä käkou ko käkou wä e hala a'e ai.

E holomua ana käkou me ka mana'o, he waiwai ke Akua, ka 'ohana a me nä hoäloha. Mai hopohopo i nä mea li'ili'i no ka mea, 'a'ohe waiwai o nä mea li'ili'i. Mai poina i nä mea nui. E ola käkou me he mea lä, 'o këlä lä ko käkou lä hope loa ma ka honua nei, i hiki iä käkou ke hö'ike wale aku i ko käkou aloha no ko käkou 'ohana. Mai 'ölelo 'ino kekahi i kekahi. Aloha wale aku käkou kekahi i kekahi.

Ulukau.org
Hawaiian-English Dictionary

E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.

Ke Aloha No Ka &‘lig;Ohana

Synopsis: Let's start to show our appreciation for one another, especially in our families. Families are the foundation of our lives.

I ko'u wā kamali'i, ua hakakā pinepine māua 'o ko'u kaikaina. Mau nō kā māua hakakā 'ana a hiki loa aku i kēia manawa no ka mea 'oko'a kona 'ano, 'oko'a ko'u 'ano me he mea lā, "he keiki e nānā ana, he keiki e nānā 'ole ana." Ke ho'omana'o nei au i kekahi wā a māua i hakakā ai, 'o ia ka wā i loa'a ai kona ka'a hou. Ua kupu a'ela ka lili i loko o'u no ka mea 'a'ole i kū'ai 'ia he ka'a hou no'u. Na'u pono'ī e uku i ka'u mau pila. Pehea lā! Ua nui a'e ka pilikia ma w'na o māua. 'O ka lili i kupu a'e i loko o'u, 'o ia nō paha ke kumu a'u i namunamu ai e pili ana i kēia mea pono 'ole. Ma hea lā ko'u pōmaika'i?

'A'ole au i nānā iki i nā mea a ke Akua i hā'awi mai ai ia'u. Ua ho'opōmaika'i 'ia au i nā mea like 'ole, e like me ko'u ka'a e kalaiwa ai, ke kālā i loa'a ia'u ma ka hana a pēlā wale aku. Wahi a ko'u makuahine i 'ōlelo mai ai ia'u, "Mai nānā wale i nā mea i kū'ai 'ia no kou kaikaina." I kēlā me kēia lā, nānā wale aku au i nā mea i loa'a i ko'u kaikaina. Noke akula au i ka namunamu a i ka pō i ho'oku'i ai ko'u kaikaina i kona ka'a hou.

Ua ho'oku'i 'o ia i kona ka'a hou i ka paipu kinai ahi a me ka pou kukui. Wahi a ko'u kaikaina, mai hiamoe 'o ia i kona ho'i 'ana mai i ka hale. 'O ia kāna kumu i ho'oku'i ai i kona ka'a. I kēlā me kēia lā 'o ia e hana ai ma kekahi hōkele ma Waikīkī a ho'i 'o ia i ka hale i ke aumoe. I loa nō au a lohe i ka nūhou, ua pule ho'i au i ke Akua no kona ho'opakele 'ana i ko'u kaikaina. Nui nā mea a'u i mana'o ai i ia manawa. Ua ho'omana'o au i ka 'ōlelo no'eau, "I ka 'ōlelo nō ke ola, i ka 'ōlelo nō ka make." Inā 'a'ole au i huhū iā ia i ia mau mahina i hala, inā 'a'ole 'o ia i ho'oku'i i kona ka'a.

No laila, ke mana'o nei au i ka'u mau mea e nānā 'ole ai i kēlā me kēia lā. Hopohopo pinepine au i nā mea li'ili'i e like ho'i me nā mea i kū'ai 'ia no ko'u kaikaina, nā mea i loa'a 'ole ia'u a pēlā wale aku. 'A'ole au i nānā iki i nā mea nui e like me ko'u 'ohana, ko'u mau hoāloha a me ke Akua. Pōmaika'i loa au, no ka mea, hiki ia'u ke hō'ike hou aku i ko'u aloha i ko'u kaikaina i ho'oponopono ai i ko māua pilina. I ko'u mana'o, pono kākou a pau e mālama i ko kākou 'ohana, no ka mea, 'a'ole maopopo iā kākou ko kākou wā e hala a'e ai.

E holomua ana kākou me ka mana'o, he waiwai ke Akua, ka 'ohana a me nā hoāloha. Mai hopohopo i nā mea li'ili'i no ka mea, 'a'ohe waiwai o nā mea li'ili'i. Mai poina i nā mea nui. E ola kākou me he mea lā, 'o kēlā lā ko kākou lā hope loa ma ka honua nei, i hiki iā kākou ke hō'ike wale aku i ko kākou aloha no ko kākou 'ohana. Mai 'ōlelo 'ino kekahi i kekahi. Aloha wale aku kākou kekahi i kekahi.

Ulukau.org
Hawaiian-English Dictionary

E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.