---

Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here. Reference: Ulukau.org Hawaiian-English Dictionary

By Keawe Lopes

Nou e
‘Paniolo’

Synopsis: In loving rememberance of Keawe's late Uncle Raymond Alapai.

Auë nö ho'i ë ku'u wahi
hoa o ke kükahekahe
Kahela mau maila ka häli'a e
hä'upu a'e nei
Auë nö ho'i lä ë ku'u wahi hoa
kükäkükä
I hoa küka'i 'oe no nä kini
'änela o ka lani
A i laila nö e maha ai i ka poli
o ka makualani!

Pehea lä e wehewehe möakäka aku ai i ku'u wahi aloha nui no nei 'anakala o'u, nei hoa o ka wala'au kanaka. 'A'ole i kana mai ka nahenahe o nei leo ke lohe mai me nä mo'olelo nö ho'i äna i ha'i maila e pili ana i kona one hänau 'o Pu'uanahulu. I Pu'uanahulu nö 'o ia i hänau 'ia ai, a i laila ho'i 'o ia i noho ai i kona mau lä e 'öpiopio ana, a 'a'apo maila nö ho'i i nä mea a pau e pono ai 'o ia. Wahi äna, i kona wä e kamali'i ana, nui nö nä 'ohana poeko i ka 'ölelo Hawai'i a no laila, ua pa'a maila ka 'ölelo makuahine iä ia, 'oi 'öpiopio. I kona nui 'ana a'e, komo akula 'o ia i ia 'ano hana nui o ka paniolo ma Pu'uwa'awa'a. 'O kona mau 'anakala ho'i nä paniolo nui ma laila, 'o ia ho'i 'o Papa David me Papa Robert Keakealani.

A pau ia hana cowboy 'ana, ha'alele maila 'o ia a ne'e maila i O'ahu nei. Male 'o ia i ku'u 'anakë 'o Isabell (Hinano) Lopes a hänau maila kä läua mau keiki he 'eono, 'o ia ho'i 'o Barbara, Raymond (Guy), Willyann, Jaycee, Maurice a me Nancy. A ma hope maila i lawe hänai 'ia ai 'ekolu hou aku keiki käne, 'o ia ho'i 'o Windsor, Whitmore a me Keoki. Ua piha kona hale i ke aloha a no ia kumu i noho ai he mau hoa hänau hou aku me läkou, a 'o au nö ho'i kekahi. Ma ko läkou 'äina ho'opulapula ma Nänäkuli i noho ai nei 'ohana aloha nui 'ia.

I ka ne'e 'ana mai o nei 'anakala o'u, hana 'o ia no ka hui moku huki 'ukana 'o Young Brothers. No 42 makahiki 'o ia i hana maila ma ia 'oihana ma ke 'ano he käpena no ka moku Manuokekai a me ka Höküloa. Me ia 'ano 'oihana a me ke aloha o ke akua i lako ai ka hale i nä lä a pau o kona ola 'ana. I ka lä 30 o 'Apelila, ma ia hale like nö 'o ia i lele aku ai i ka 'olu o ka haku lani. E mau ana nö na'e kona 'ala onaona me käkou.

'A'ole nö au e poina iki ana i nä mo'olelo äna i ha'i maila, nä mo'olelo pili iä Iwahaauau, ka manö 'ai kanaka, a me këlä wahine-hi'u-i'a kaulana ma Luahinewai, Kïholo, me Neko ho'i këlä wahi 'öpu'u pöhaku e noho ana ma kai 'o Kapalaoa, a me Kanikü me Kanimoe. A e ola mau ho'i kou inoa i nei mele ho'oheno i haku 'ia nou.

Hanohano Pu'uanahulu
i ka'u 'ike
Me kona hoa pili a'o
Pu'uwa'awa'a ë
A he hoa aloha nui nö 'oe
no'u
E ka wehi kähiko pua o ka
mamane ë
Me he lä 'o ka 'ö'ö hulu
melemele
Nei nohea hi'ipoi na ka
makua ë
Ho'i nä keiki 'oki uaua o
nä pali
Mea 'ole ka pi'ina me ka
ihona ë
'Auhea aku nö 'oe e
ho'olono mai
Hanohano Pu'uanahulu
i ka'u 'ike ë
Nou e Alapa'i ho'i ë

---

Ulukau.org
Hawaiian-English Dictionary

---

E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

---

BACK TO TOP
|

Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.

Nou e
‘Paniolo’

Pehea lā e wehewehe mōakāka aku ai i ku'u wahi aloha nui no nei 'anakala o'u, nei hoa o ka wala'au kanaka. 'A'ole i kana mai ka nahenahe o nei leo ke lohe mai me nā mo'olelo nō ho'i āna i ha'i maila e pili ana i kona one hānau 'o Pu'uanahulu. I Pu'uanahulu nō 'o ia i hānau 'ia ai, a i laila ho'i 'o ia i noho ai i kona mau lā e 'ōpiopio ana, a 'a'apo maila nō ho'i i nā mea a pau e pono ai 'o ia. Wahi āna, i kona wā e kamali'i ana, nui nō nā 'ohana poeko i ka 'ōlelo Hawai'i a no laila, ua pa'a maila ka 'ōlelo makuahine iā ia, 'oi 'ōpiopio. I kona nui 'ana a'e, komo akula 'o ia i ia 'ano hana nui o ka paniolo ma Pu'uwa'awa'a. 'O kona mau 'anakala ho'i nā paniolo nui ma laila, 'o ia ho'i 'o Papa David me Papa Robert Keakealani.

A pau ia hana cowboy 'ana, ha'alele maila 'o ia a ne'e maila i O'ahu nei. Male 'o ia i ku'u 'anakē 'o Isabell (Hinano) Lopes a hānau maila kā lāua mau keiki he 'eono, 'o ia ho'i 'o Barbara, Raymond (Guy), Willyann, Jaycee, Maurice a me Nancy. A ma hope maila i lawe hānai 'ia ai 'ekolu hou aku keiki kāne, 'o ia ho'i 'o Windsor, Whitmore a me Keoki. Ua piha kona hale i ke aloha a no ia kumu i noho ai he mau hoa hānau hou aku me lākou, a 'o au nō ho'i kekahi. Ma ko lākou 'āina ho'opulapula ma Nānākuli i noho ai nei 'ohana aloha nui 'ia.

I ka ne'e 'ana mai o nei 'anakala o'u, hana 'o ia no ka hui moku huki 'ukana 'o Young Brothers. No 42 makahiki 'o ia i hana maila ma ia 'oihana ma ke 'ano he kāpena no ka moku Manuokekai a me ka Hōkūloa. Me ia 'ano 'oihana a me ke aloha o ke akua i lako ai ka hale i nā lā a pau o kona ola 'ana. I ka lā 30 o 'Apelila, ma ia hale like nō 'o ia i lele aku ai i ka 'olu o ka haku lani. E mau ana nō na'e kona 'ala onaona me kākou.

'A'ole nō au e poina iki ana i nā mo'olelo āna i ha'i maila, nā mo'olelo pili iā Iwahaauau, ka manō 'ai kanaka, a me kēlā wahine-hi'u-i'a kaulana ma Luahinewai, Kīholo, me Neko ho'i kēlā wahi 'ōpu'u pōhaku e noho ana ma kai 'o Kapalaoa, a me Kanikū me Kanimoe. A e ola mau ho'i kou inoa i nei mele ho'oheno i haku 'ia nou.

---

---

E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.