|
Mai Haalele i Kau
Olelo Makuahine
O ka olelo kupa a kekahi lahui elike me ka Olelo Hawaii a ka lahui Hawaii, oia no ka mea i kapa ia he olelo makuahine na ke kanaka Hawaii. Ma ko makou hoomaopopo ana, ehia la o na Hawaii opio i hoonaauaoia iloko o na Kulanui o kakou iho nei, a mawaho aku nei hoi o kakou i kuonoono maoli ko lakou ike ame ko lakou makaukau ma ka olelo makuahine o ko lakou aina hanau.
Ke ike nei kakou i keia mau la e nee nei, eia na aapo ana a na opio ma ka olelo Beritania, a ua nele maoli ko lakou manao ana e huli i ka ike i ka olelo oiwi o ka aina hanau. Ua maopopo loa mamuli o ka hoopauia ana o na kula aupuni olelo Hawaii, ua hoopau maoli ia na poo-wai nui e loaa mai ai na auwai o ka ike ma ia olelo i na opio o Hawaii nei.
Oiai makou e kakoo aku ana i na iini holomua o na poe ike olelo Beritania, ma ke ano, he mea pono i ko Hawaii nei lahui opio ke hoomaamaaia ma ka ike olelo Beritania, oia hoi ka olelo Enelani, i mea e loaa ai i ka opio na keehina holo mama me ke au awiwi o ka holomua [e nee] nei maluna o ka hapanui o ka ilihonua, mamuli o na hoonee ana a ka olelo Beritania, eia nae, aole no he mea hewa no ka opio hanau o Hawaii, o ka oi aku nae, o ka Hawaii kanaka maoli, ke ike maopopo i ka olelo a kona mau kupuna.
Eia na haole naauao o ko na aina e, ke hoea mai nei ma ko kakou mau kaiaulu nei, a ma ko lakou wa e ninau mai ai i kekahi Hawaii opio maoli i ke ano o kekahi huaolelo kahiko i ikeia e lakou ma kekahi mau buke a nupepa Hawaii kahiko, e olelo aku ana keia opio, "I don't know," oia hoi, "Aole au i ike." He ike ole ka hoi, oiai, ua hoohemahema maoli no oia i ka ike ame ka makaukau i kana olelo ponoi iho.
E hoea mai ana ma keia mua aku e lilo ai ka hapanui loa o na huaolelo Hawaii i kamaaina ia kakou i keia wa, i mau huaolelo pohihihi i na opio Hawaii o keia mau mua ae. Ma ko makou manao, iwaena o umi poe Hawaii opio e hele nei i na kula "haole" o nei mau la, aole paha e loaa he elima oia poe i hiki ke kakau i ka olelo Hawaii me ka pololei.
O na wahi wale no e loaa ai na ike olelo Hawaii i keia poe opio oia na Kula Sabati Hawaii, na luakini, e haiolelo ia ana ma ka olelo Hawaii, na anaina i akoakoa ai na Hawaii maoli, na buke ame na nupepa Hawaii nohoi. O ka launa ana ame ke kamailio ana me na Hawaii ma ka olelo Hawaii no ka imi ana i ka ike olelo Hawaii, he mea no ia e loaa ai ka ike.
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
|
Mai Haalele i Kau
Olelo Makuahine
O ka olelo kupa a kekahi lahui elike me ka Olelo Hawaii a ka lahui Hawaii, oia no ka mea i kapa ia he olelo makuahine na ke kanaka Hawaii. Ma ko makou hoomaopopo ana, ehia la o na Hawaii opio i hoonaauaoia iloko o na Kulanui o kakou iho nei, a mawaho aku nei hoi o kakou i kuonoono maoli ko lakou ike ame ko lakou makaukau ma ka olelo makuahine o ko lakou aina hanau.
Ke ike nei kakou i keia mau la e nee nei, eia na aapo ana a na opio ma ka olelo Beritania, a ua nele maoli ko lakou manao ana e huli i ka ike i ka olelo oiwi o ka aina hanau. Ua maopopo loa mamuli o ka hoopauia ana o na kula aupuni olelo Hawaii, ua hoopau maoli ia na poo-wai nui e loaa mai ai na auwai o ka ike ma ia olelo i na opio o Hawaii nei.
Oiai makou e kakoo aku ana i na iini holomua o na poe ike olelo Beritania, ma ke ano, he mea pono i ko Hawaii nei lahui opio ke hoomaamaaia ma ka ike olelo Beritania, oia hoi ka olelo Enelani, i mea e loaa ai i ka opio na keehina holo mama me ke au awiwi o ka holomua [e nee] nei maluna o ka hapanui o ka ilihonua, mamuli o na hoonee ana a ka olelo Beritania, eia nae, aole no he mea hewa no ka opio hanau o Hawaii, o ka oi aku nae, o ka Hawaii kanaka maoli, ke ike maopopo i ka olelo a kona mau kupuna.
Eia na haole naauao o ko na aina e, ke hoea mai nei ma ko kakou mau kaiaulu nei, a ma ko lakou wa e ninau mai ai i kekahi Hawaii opio maoli i ke ano o kekahi huaolelo kahiko i ikeia e lakou ma kekahi mau buke a nupepa Hawaii kahiko, e olelo aku ana keia opio, "I don't know," oia hoi, "Aole au i ike." He ike ole ka hoi, oiai, ua hoohemahema maoli no oia i ka ike ame ka makaukau i kana olelo ponoi iho.
E hoea mai ana ma keia mua aku e lilo ai ka hapanui loa o na huaolelo Hawaii i kamaaina ia kakou i keia wa, i mau huaolelo pohihihi i na opio Hawaii o keia mau mua ae. Ma ko makou manao, iwaena o umi poe Hawaii opio e hele nei i na kula "haole" o nei mau la, aole paha e loaa he elima oia poe i hiki ke kakau i ka olelo Hawaii me ka pololei.
O na wahi wale no e loaa ai na ike olelo Hawaii i keia poe opio oia na Kula Sabati Hawaii, na luakini, e haiolelo ia ana ma ka olelo Hawaii, na anaina i akoakoa ai na Hawaii maoli, na buke ame na nupepa Hawaii nohoi. O ka launa ana ame ke kamailio ana me na Hawaii ma ka olelo Hawaii no ka imi ana i ka ike olelo Hawaii, he mea no ia e loaa ai ka ike.
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.
[News] [Business] [Features] [Sports] [Editorial] [Do It Electric!]
[Classified Ads] [Search] [Subscribe] [Info] [Letter to Editor]
[Feedback]