By Küpopou
E Ike ia Kaua
Hoa Kanaka,
o Kipa Hewa ke
Aloha i ka Ilio
Synopsis: A story about Kalaninuiiamamao printed in Ka Leo O Ka Lahui on June, 16, 1891.
Eia mai kahi mo'olelo pökole i pa'i 'ia ma loko o ka nüpepa kahiko i kapa 'ia 'o Ka Leo O Ka Lahui ma ka lä 16 o Iune ma ka makahiki 1891. He mo'olelo ia no Kalaninuiiamamao. Penei ka mo'olelo:
O keia kekahi o na olelo kaulana loa o ko kakou aina makuahine nei, a he olelo keia na kekahi alii kaulana loa Kalaninuiiamamao; oiai na waa o ua alii la i kipa aku ai ma Kawelohea, i Kau Hawaii, mahope iho o kona haalele ana ia Hana ma Maui.
O ke kumu nui o keia alii o ka holo ana ma Kau, Hawaii, mamuli no ia o kona lohe ana, ua poino ia kona hoahanau alii oia o Laamea, mamuli o na imihala wale ia ana e ka poe manao ino, a ua hopu ia oia e na koa o Kalaniopuu, kekahi alii o Kau, oiai, o keia aina o Kau, he aina aloha ole a ike ole hoi i na alii, a ma ia kumu, ua kapa ia keia aina o Kau makaaha.
Nolaila, he mea pono ia kakou e ike pono i ke ano o keia olelo a me ke kahua i hoea mai ai.
I ua Kalaninuiiamamao la i kipa aku ai i Kawelohea i Kau, ua ikea mai la ko ia nei mau waa e na kanaka o uka, a ua ike pu aku la no hoi ua alii nei a me kona poe kanaka i ke ano o na kanaka o ia wahi.
Ua komo aku ka maka'u i ka poe waa o ua alii nei, aka, o ua ali nei, aole loa oia i ike ia mea he makau, ua kena iho la no oia i kona mau kanaka e hoe, a mamua o ka pae ana aku o na waa i ke awa o Honuapo, he mea oiaio, ua ike ia aku la na kanaka e kuku mai ana me ka paa like ana i na pohaku ma ko lakou lima, a o ka kekahi poe hoi me na laau.
Aka, aole loa o Kalaninuiiamamao i kuemi mai a hiki wale i ka pae ana aku i ke awa. I ka waa o ua alii nei i hekau aku ai i kula, ua hopu ia ihola ko ia nei mau waa e na kanaka, a hapai ia aku la a kau i kahi maloo.
Aole ua alii nei i pane leo iki, pela pu no hoi me kona mau hoe waa, aka, o ka waimaka ke ike ia aku ana e hiolo makawalu ana ma kona mau papalina, a o ua poe makaaha nei hoi keia, pau nui aku nei i ka emi ihope.
Ua holo aku nei kekahi poe a hoike aku nei i ke alii ia Kalaniopuu, i ke kupanaha o keia alii i kona uwe wale; aka, ua pane mai la ua alii nei, malia paha, he kumu kona o ka uwe ana?
Nolaila, ua ku ae la o Kalaniopuu a hele mai la no kahi o ka malihini, a iaia i hiki aku ai ilaila, ua hui aloha iho la laua, a mahope iho o na ninau ana aku a Kalaniopuu, ua pane mai la o Kalaninuiiamamao:
I kii mai nei au i kuu pokii, me ke kuhi pu ana aku o kona mau lima i ka heiau.
A akahi no a maopopo ae la i na poe a pau, he alii nui ka kela e paa mai la iloko o ka heiau, ei no la o ke ku mau o ka punohu; a oia no hoi ka wa i puka ae ai o keia mau huaolelo e kau ae la maluna mai ua alii nei aku, i ka pane ana aku penei:
('A'ole i pau.)
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

BACK TO TOP
|
 | Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.
|
 |
|
By Kūpopou
E Ike ia Kaua
Hoa Kanaka,
o Kipa Hewa ke
Aloha i ka Ilio
Synopsis: A story about Kalaninuiiamamao printed in Ka Leo O Ka Lahui on June, 16, 1891.
Eia mai kahi mo'olelo pōkole i pa'i 'ia ma loko o ka nūpepa kahiko i kapa 'ia 'o Ka Leo O Ka Lahui ma ka lā 16 o Iune ma ka makahiki 1891. He mo'olelo ia no Kalaninuiiamamao. Penei ka mo'olelo:
O keia kekahi o na olelo kaulana loa o ko kakou aina makuahine nei, a he olelo keia na kekahi alii kaulana loa Kalaninuiiamamao; oiai na waa o ua alii la i kipa aku ai ma Kawelohea, i Kau Hawaii, mahope iho o kona haalele ana ia Hana ma Maui.
O ke kumu nui o keia alii o ka holo ana ma Kau, Hawaii, mamuli no ia o kona lohe ana, ua poino ia kona hoahanau alii oia o Laamea, mamuli o na imihala wale ia ana e ka poe manao ino, a ua hopu ia oia e na koa o Kalaniopuu, kekahi alii o Kau, oiai, o keia aina o Kau, he aina aloha ole a ike ole hoi i na alii, a ma ia kumu, ua kapa ia keia aina o Kau makaaha.
Nolaila, he mea pono ia kakou e ike pono i ke ano o keia olelo a me ke kahua i hoea mai ai.
I ua Kalaninuiiamamao la i kipa aku ai i Kawelohea i Kau, ua ikea mai la ko ia nei mau waa e na kanaka o uka, a ua ike pu aku la no hoi ua alii nei a me kona poe kanaka i ke ano o na kanaka o ia wahi.
Ua komo aku ka maka'u i ka poe waa o ua alii nei, aka, o ua ali nei, aole loa oia i ike ia mea he makau, ua kena iho la no oia i kona mau kanaka e hoe, a mamua o ka pae ana aku o na waa i ke awa o Honuapo, he mea oiaio, ua ike ia aku la na kanaka e kuku mai ana me ka paa like ana i na pohaku ma ko lakou lima, a o ka kekahi poe hoi me na laau.
Aka, aole loa o Kalaninuiiamamao i kuemi mai a hiki wale i ka pae ana aku i ke awa. I ka waa o ua alii nei i hekau aku ai i kula, ua hopu ia ihola ko ia nei mau waa e na kanaka, a hapai ia aku la a kau i kahi maloo.
Aole ua alii nei i pane leo iki, pela pu no hoi me kona mau hoe waa, aka, o ka waimaka ke ike ia aku ana e hiolo makawalu ana ma kona mau papalina, a o ua poe makaaha nei hoi keia, pau nui aku nei i ka emi ihope.
Ua holo aku nei kekahi poe a hoike aku nei i ke alii ia Kalaniopuu, i ke kupanaha o keia alii i kona uwe wale; aka, ua pane mai la ua alii nei, malia paha, he kumu kona o ka uwe ana?
Nolaila, ua ku ae la o Kalaniopuu a hele mai la no kahi o ka malihini, a iaia i hiki aku ai ilaila, ua hui aloha iho la laua, a mahope iho o na ninau ana aku a Kalaniopuu, ua pane mai la o Kalaninuiiamamao:
I kii mai nei au i kuu pokii, me ke kuhi pu ana aku o kona mau lima i ka heiau.
A akahi no a maopopo ae la i na poe a pau, he alii nui ka kela e paa mai la iloko o ka heiau, ei no la o ke ku mau o ka punohu; a oia no hoi ka wa i puka ae ai o keia mau huaolelo e kau ae la maluna mai ua alii nei aku, i ka pane ana aku penei:
('A'ole i pau.)
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.