By R. Kealoha Kaliko
‘Änö, E ‘A‘apo
Käkou i ka Mea Hou
Synopsis: New technology should be embraced.
E ke anaina lehulehu puni heluhelu i nei kölamu 'o Kauakükalahale, mai ka lä hiki i Ha'eha'e a ka lä kau i Lehua i Ni'ihau, aloha 'oukou. 'A'ole wale nö i Ni'ihau me Lehua kahi e kü ai këia mau 'ölelo. Eia ho'i këia ke külia nei e pä ko'u wahi mana'o i ka 'ikena o nä küpuna i ka pö, mai Nihoa aku a pau pü me nä paemoku 'ë a'e, e 'ike 'ia mai ai ko käkou külana ola o këia wä; a ke lana nei ho'i ko'u mana'o ë, ma ka hopena o këia kölamu e 'ike maopopo 'ia ai ko käkou kuleana e ho'omau ai ke ola i nä lä e künewa mai ana. Eia iho nö ko'u wahi mana'o e pili ana i ke 'ano o ke ao o käkou e ola nei, a i ke 'ano o käkou e holomua a'e ai, a e kökua ai ho'i iä käkou iho.
Eia iho nö käkou ke külia lua nei e ho'oikaika i ka 'ölelo, a me ka nohona, a me ka mele a me ia mea aku ia mea aku, a like a like me nä küpuna o käkou, ma o ka ho'ona'auao 'ike Hawai'i. He nani ia, 'a'ole e hiki iä käkou ke 'alo a'e, a ho'i loa aku nö i ka pöhaku; e like me ke mele He lei no ka po'e aloha 'äina (Mele 'Ai Pöhaku) i hïmeni 'ia, ua lawa käkou i ka pöhaku, ka 'ai kamaha'o o ka 'äina. Akä, i mea e holomua ai i këia wä a pa'i a pa'i me nä lähui 'ë, e pono käkou i kekahi mau mea hou. No laila, 'änö e 'a'apo käkou i ka mea hou o hala auane'i ko käkou manawa e holomua ai.
Nui ko'u hana ma nä lo'i kalo a me nä loko i'a i këia mau lä. He ha'awina maika'i ia no'u e a'o ai i ka 'oihana o nä küpuna. Kähähä ko'u na'au ke 'ike ko'u mau maka i ka maiau o nä kuäuna lo'i me nä kuapä loko i kükulu 'ia a pa'a, a he mau hanauna i ka'ahope a'e nei. He nani ia, pehea lä i häpai 'ia a lawe 'ia nä pöhaku mai kahi mamao, a i kua 'ia ai nä kumu lä'au a waele 'ia ka nähelehele, a i 'eli'eli 'ia ai ka lepo a wali. I këia wä, nui nä mea hana hou i lilo i kökua ma ko käkou hana, 'o ke kipikua 'oe, ka hö 'oe, nä mïkini 'oki'oki 'oe, ke comealong 'oe, a ia mea aku ia mea aku. Eia kekahi mea pono, 'o nä mea kökua ho'ona'auao i nä hanauna hou e hana ai ma nä lo'i kalo me nä loko i'a, 'o ia ho'i ka lolouila, ka pahu pa'i ki'i, ka pahu pa'i wikiö, a pëlä aku, e palapala ai a ho'olaha ai i ka waiwai o ia mau 'oihana; a'ole nö e nele ka ho'ohana 'ana i ia mau mea. A i mea e külia ai e ke'ehi hou i ka nohona kahiko, e ha'alele aku anei nö käkou i ia mau mea? Inä nö i loa'a këia mau mea i ko käkou mau küpuna, inä nö paha läkou e lawe a mälama.
'O Kalani Käwika Kaläkaua kekahi o nä küpuna i mana'o e holomua käkou ma o ka 'a'apo 'ana i nä mea hou. Ua ho'okomo 'ia ma kona kauoha nä uwea kukui a me ke kelepona ma ka Haleali'i 'o 'Iolani, a 'o Kaläkaua kekahi o nä Kanaka Maoli mua loa i 'ike i nä hökü ma ka 'ohe ho'onui 'ike, a mana'o ihola ia he mea maika'i. A i loko o ia mau mea kona 'i'ini e ho'äla hou i nä 'oihana kupuna, a 'o ka hula kekahi mea e kaulana nei i këia wä.
('A'ole i pau.)
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

BACK TO TOP
|
 | Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.
|
 |
|
By R. Kealoha Kaliko
‘Ānō, E ‘A‘apo
Kākou i ka Mea Hou
Synopsis: New technology should be embraced.
E ke anaina lehulehu puni heluhelu i nei kōlamu 'o Kauakūkalahale, mai ka lā hiki i Ha'eha'e a ka lā kau i Lehua i Ni'ihau, aloha 'oukou. 'A'ole wale nō i Ni'ihau me Lehua kahi e kū ai kēia mau 'ōlelo. Eia ho'i kēia ke kūlia nei e pā ko'u wahi mana'o i ka 'ikena o nā kūpuna i ka pō, mai Nihoa aku a pau pū me nā paemoku 'ē a'e, e 'ike 'ia mai ai ko kākou kūlana ola o kēia wā; a ke lana nei ho'i ko'u mana'o ē, ma ka hopena o kēia kōlamu e 'ike maopopo 'ia ai ko kākou kuleana e ho'omau ai ke ola i nā lā e kūnewa mai ana. Eia iho nō ko'u wahi mana'o e pili ana i ke 'ano o ke ao o kākou e ola nei, a i ke 'ano o kākou e holomua a'e ai, a e kōkua ai ho'i iā kākou iho.
Eia iho nō kākou ke kūlia lua nei e ho'oikaika i ka 'ōlelo, a me ka nohona, a me ka mele a me ia mea aku ia mea aku, a like a like me nā kūpuna o kākou, ma o ka ho'ona'auao 'ike Hawai'i. He nani ia, 'a'ole e hiki iā kākou ke 'alo a'e, a ho'i loa aku nō i ka pōhaku; e like me ke mele He lei no ka po'e aloha 'āina (Mele 'Ai Pōhaku) i hīmeni 'ia, ua lawa kākou i ka pōhaku, ka 'ai kamaha'o o ka 'āina. Akā, i mea e holomua ai i kēia wā a pa'i a pa'i me nā lāhui 'ē, e pono kākou i kekahi mau mea hou. No laila, 'ānō e 'a'apo kākou i ka mea hou o hala auane'i ko kākou manawa e holomua ai.
Nui ko'u hana ma nā lo'i kalo a me nā loko i'a i kēia mau lā. He ha'awina maika'i ia no'u e a'o ai i ka 'oihana o nā kūpuna. Kāhāhā ko'u na'au ke 'ike ko'u mau maka i ka maiau o nā kuāuna lo'i me nā kuapā loko i kūkulu 'ia a pa'a, a he mau hanauna i ka'ahope a'e nei. He nani ia, pehea lā i hāpai 'ia a lawe 'ia nā pōhaku mai kahi mamao, a i kua 'ia ai nā kumu lā'au a waele 'ia ka nāhelehele, a i 'eli'eli 'ia ai ka lepo a wali. I kēia wā, nui nā mea hana hou i lilo i kōkua ma ko kākou hana, 'o ke kipikua 'oe, ka hō 'oe, nā mīkini 'oki'oki 'oe, ke comealong 'oe, a ia mea aku ia mea aku. Eia kekahi mea pono, 'o nā mea kōkua ho'ona'auao i nā hanauna hou e hana ai ma nā lo'i kalo me nā loko i'a, 'o ia ho'i ka lolouila, ka pahu pa'i ki'i, ka pahu pa'i wikiō, a pēlā aku, e palapala ai a ho'olaha ai i ka waiwai o ia mau 'oihana; a'ole nō e nele ka ho'ohana 'ana i ia mau mea. A i mea e kūlia ai e ke'ehi hou i ka nohona kahiko, e ha'alele aku anei nō kākou i ia mau mea? Inā nō i loa'a kēia mau mea i ko kākou mau kūpuna, inā nō paha lākou e lawe a mālama.
'O Kalani Kāwika Kalākaua kekahi o nā kūpuna i mana'o e holomua kākou ma o ka 'a'apo 'ana i nā mea hou. Ua ho'okomo 'ia ma kona kauoha nā uwea kukui a me ke kelepona ma ka Haleali'i 'o 'Iolani, a 'o Kalākaua kekahi o nā Kanaka Maoli mua loa i 'ike i nā hōkū ma ka 'ohe ho'onui 'ike, a mana'o ihola ia he mea maika'i. A i loko o ia mau mea kona 'i'ini e ho'āla hou i nā 'oihana kupuna, a 'o ka hula kekahi mea e kaulana nei i kēia wā.
('A'ole i pau.)
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.