![](OnePixWhite.gif)
By Kahu Kenneth Segawa
Ka Pömaika‘i
o ka ‘Ohana
Synopsis: Hawaiian and English family systems differ drastically, and cannot be truly understood outside of their own contexts. The Hawaiian concept of "punalua" is a particularly salient example.
Ua pömaika'i nö käkou, ka po'e e noho nei ma Hawai'i nei. He aha ko käkou mea e pömaika'i ai? 'O ka nohona ma Hawai'i nei, ke no'ono'o a'e käkou, 'a'ohe nö he lua e like ai. 'O ka ikaika o ka pilina 'ohana o ka po'e o Hawai'i nei, ua kü nö i ke 'ano Hawai'i i ho'oili 'ia mai e nä küpuna, a 'o ia ka mea e pömaika'i ai.
He mea ko'iko'i ka pilikana i ka mana'o o ka po'e Hawai'i, a 'o ia ko'iko'i nö ia i ka mana'o o ka po'e Haole. Akä na'e, ua 'oko'a ke külana o nä pilina o ka 'ohana Hawai'i a 'oko'a nä pilina o ka 'ohana Haole. He mea nui ka male 'ana ma ka 'ohana Haole, akä, 'a'ole loa'a ia mea i ka 'ohana Hawai'i ma mua o ka hiki 'ana mai o nä malihini.
'O ka hana e pili ai ke käne me ka wahine ma ka 'ohana Hawai'i, ua kapa 'ia he noho pü a he ho'äo paha i kahi wä. He 'ano hana këia mau 'ölelo, a 'a'ole he pilina. 'A'ohe 'ölelo Hawai'i kahiko e ho'äkäka ai i këia 'ano pilina 'o ka "married couple", koe wale nö ka "pa'a male", a ua maopopo iä käkou, he hua'ölelo Haole 'o "marry", ua ho'ohawai'i 'ia maila, a loa'a mai ho'i 'o "male". He mau mana'o Haole i pili i ka "marry" 'ana e la'a me "husband, wife, divorce, alimony, bigamy, adultery", a me nä mea like he nui aku nö. He mau mea këia i pili i ka "marry" 'ana, a 'a'ohe wahi pili i ka noho pü 'ana a me ka ho'äo 'ana a ka po'e kahiko. He mea hou ia i lawe 'ia no waho mai.
'O ka punalua, he mea Hawai'i maoli ia. 'A'ole hiki ke wehewehe pono 'ia ke 'ano o ia mea ma o nä hua'ölelo Haole, no ka mea, 'a'ohe pilina i laila. 'A'ole ho'i e hiki ke wehewehe 'ia ma waho o ka nohona Hawai'i o ia wä ma mua o ka hiki 'ana mai o nä malihini. 'A'ole e launa ka mana'o.
'O ka punalua, he pilina 'ohana ia i ka mana'o o ka po'e Hawai'i. He 'elua wähine a kekahi käne a i 'ole 'elua käne a kekahi wahine. 'O ke kaikua'ana a kaikaina paha a kekahi käne, he käne nö ho'i ia na ka wahine a ua käne nei. Pëia ho'i ke kaikua'ana a kaikaina paha o kekahi wahine, he wahine nö ho'i ia na käna käne.
Inä e nänä mai kekahi Haole i këia 'ano pilina a ka po'e Hawai'i, e mana'o ana paha këlä, he hana "bigamy" këia a he "adultery" paha. 'O ka "bigamy", he hana kü'ë i ke känäwai Haole, a 'o ka "adultery" ho'i, he kumu ia e "divorce" ai ka pa'a male. He mau hana 'ino këia i ka mana'o o ka po'e Haole. I ka mana'o na'e o ka po'e Hawai'i, he pilina maika'i a he mea ia e mälama 'ia ai ka 'ohana. 'O ka mälama 'ana i nä keiki o ka 'ohana, 'o ke kuleana ia o nä mäkua a pau o ia 'ohana. Ma muli o këia hana lä 'o ka punalua, 'a'ohe wä e nele ai i ka makua 'ole.
Aia ka pömaika'i o ka po'e Hawai'i i ka 'ike pono 'ana i ka nohona Hawai'i. 'O ka 'imi a noi'i 'ana ho'i i këia mau 'ike ka mea e pono ai. E huli ka lima i lalo a e mälama i ka 'ike o ko käkou mau küpuna, he ola ko laila. 'A'ole e huli kua.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
![](OnePixWhite.gif)
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
![](OnePixWhite.gif)
BACK TO TOP
|
![](blank.gif) | Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.
|
![](blank.gif) |
|
By Kahu Kenneth Segawa
Ka Pōmaika‘i
o ka ‘Ohana
Synopsis: Hawaiian and English family systems differ drastically, and cannot be truly understood outside of their own contexts. The Hawaiian concept of "punalua" is a particularly salient example.
Ua pōmaika'i nō kākou, ka po'e e noho nei ma Hawai'i nei. He aha ko kākou mea e pōmaika'i ai? 'O ka nohona ma Hawai'i nei, ke no'ono'o a'e kākou, 'a'ohe nō he lua e like ai. 'O ka ikaika o ka pilina 'ohana o ka po'e o Hawai'i nei, ua kū nō i ke 'ano Hawai'i i ho'oili 'ia mai e nā kūpuna, a 'o ia ka mea e pōmaika'i ai.
He mea ko'iko'i ka pilikana i ka mana'o o ka po'e Hawai'i, a 'o ia ko'iko'i nō ia i ka mana'o o ka po'e Haole. Akā na'e, ua 'oko'a ke kūlana o nā pilina o ka 'ohana Hawai'i a 'oko'a nā pilina o ka 'ohana Haole. He mea nui ka male 'ana ma ka 'ohana Haole, akā, 'a'ole loa'a ia mea i ka 'ohana Hawai'i ma mua o ka hiki 'ana mai o nā malihini.
'O ka hana e pili ai ke kāne me ka wahine ma ka 'ohana Hawai'i, ua kapa 'ia he noho pū a he ho'āo paha i kahi wā. He 'ano hana kēia mau 'ōlelo, a 'a'ole he pilina. 'A'ohe 'ōlelo Hawai'i kahiko e ho'ākāka ai i kēia 'ano pilina 'o ka "married couple", koe wale nō ka "pa'a male", a ua maopopo iā kākou, he hua'ōlelo Haole 'o "marry", ua ho'ohawai'i 'ia maila, a loa'a mai ho'i 'o "male". He mau mana'o Haole i pili i ka "marry" 'ana e la'a me "husband, wife, divorce, alimony, bigamy, adultery", a me nā mea like he nui aku nō. He mau mea kēia i pili i ka "marry" 'ana, a 'a'ohe wahi pili i ka noho pū 'ana a me ka ho'āo 'ana a ka po'e kahiko. He mea hou ia i lawe 'ia no waho mai.
'O ka punalua, he mea Hawai'i maoli ia. 'A'ole hiki ke wehewehe pono 'ia ke 'ano o ia mea ma o nā hua'ōlelo Haole, no ka mea, 'a'ohe pilina i laila. 'A'ole ho'i e hiki ke wehewehe 'ia ma waho o ka nohona Hawai'i o ia wā ma mua o ka hiki 'ana mai o nā malihini. 'A'ole e launa ka mana'o.
'O ka punalua, he pilina 'ohana ia i ka mana'o o ka po'e Hawai'i. He 'elua wāhine a kekahi kāne a i 'ole 'elua kāne a kekahi wahine. 'O ke kaikua'ana a kaikaina paha a kekahi kāne, he kāne nō ho'i ia na ka wahine a ua kāne nei. Pēia ho'i ke kaikua'ana a kaikaina paha o kekahi wahine, he wahine nō ho'i ia na kāna kāne.
Inā e nānā mai kekahi Haole i kēia 'ano pilina a ka po'e Hawai'i, e mana'o ana paha kēlā, he hana "bigamy" kēia a he "adultery" paha. 'O ka "bigamy", he hana kū'ē i ke kānāwai Haole, a 'o ka "adultery" ho'i, he kumu ia e "divorce" ai ka pa'a male. He mau hana 'ino kēia i ka mana'o o ka po'e Haole. I ka mana'o na'e o ka po'e Hawai'i, he pilina maika'i a he mea ia e mālama 'ia ai ka 'ohana. 'O ka mālama 'ana i nā keiki o ka 'ohana, 'o ke kuleana ia o nā mākua a pau o ia 'ohana. Ma muli o kēia hana lā 'o ka punalua, 'a'ohe wā e nele ai i ka makua 'ole.
Aia ka pōmaika'i o ka po'e Hawai'i i ka 'ike pono 'ana i ka nohona Hawai'i. 'O ka 'imi a noi'i 'ana ho'i i kēia mau 'ike ka mea e pono ai. E huli ka lima i lalo a e mālama i ka 'ike o ko kākou mau kūpuna, he ola ko laila. 'A'ole e huli kua.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
![](OnePixWhite.gif)
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
![](OnePixWhite.gif)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.