Kalani Akana
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
He Känaenae Aloha
No Ke KupunaSynopsis: This is a kanikau for Kupuna Kauahipaula.
Ua lohea ka ha'alele ou e ke kupuna
A hele pololei 'oe i Leleiwi
Käu wahi punahele e lëkei pa'alä ai
A pä lä nö ke Awa, ka makani o laila
A pä mai nö ka 'awa'awa o ka na'au
Ka na'au'auä o ka ha'o o ka mo'opuna a Kapu
Ka 'awahia 'ino o kou ha'alele ë.
Auë! Ua lele ka 'ö'ili, lele ka hauli.
Ua ha'alele nö ho'i hä 'oe. 'A'ole ho'i mai.
He uë këia.Aloha iä Waiäkea uka, Waiäkea kai
E kaha, e kaha, e kïkaha hemolele ko kino wailua
Ma luna o Keaukaha ho'i, kani'uhü aloha
'Ü wale 'o Hilo lokua i ka ua, i ka ua Kanilehua
I ka ua kinakinai o Hilo.
A niau palanehe 'oe i luna o Hanaka'ulua
Inä aku i Ka'ü mäkaha i ka makani
I Punalu'u 'oe, lu'u, lele, pühä uë nä honu
Nä hoa pä'ani ou o ka pa'alä, pühä
Lele ke kanikau i luna o ko laila kupa, uë
Hälulu ka 'äina o ka 'ohana Ka'eha
A noho lu'ulu'u i ka 'eha'eha o ka na'au, o ka na'au'auä nö ho'i
Ka 'oë ho'i o ka piha'ü o Palahemo
Piha i ka waimaka uë o Wai'öhinu.Niau kololani pololei i ka luna o Haleakalä
Aloha wale i ka Mäla 'Ulu o Lele
A lele i Pükele, pä ka Wai'öma'o
Uë ka Lïlïlehua nou e Kalili
Kani nä moa li'ili'i o Pälolo a kau ke änuenue i luna
Kaukoe ka mikioi i uka o Kapälama
I Kamehameha lu'ulu'u i ke kani'uhü o nä 'öpio, nä mamo a Pauahi
I ka ha'o o kou leo 'olu'olu e ka wahine hele lä o Kaiona. Auë.
Huli iä Kailua aloha iä Kamakau mä. Aloha.
A'i Waiau kou hele 'ana
Au a'e ka mana'o o nä keiki me nä kumu e honi hou, e püliki hou, e hopu hou iä 'oe
'A'ole hiki loa. Ua hele loa. Uë Waiau.
Uë Waiau a auau wale o uka, auau wale o kai
'Uä Waiau a köauau o luna, kïauau o lalo
'O ke au ho'oniua wale nö o ko mäkou na'au aloha i koe
Niua i ke kümäkena nou e ke kupuna
Pulu ka lepo 'ula'ula i ka waimaka, i ka 'üpë nui.
'A'ohe uahi lepo pi'o i ka lani
Ho'omaopopo anei ë?
Aloha wale ka uka o Wai'awa, kou home
'Awa'awahia ka 'öpü, huli hele i Nänäkuli, Aloha.
Aloha wale nä kupa o laila i ka manawahua
'O Pu'u Manawahua kä ia!
'O Pu'u Kähea, Pu'u Kamaile
'O Mauna Ka'ala, 'o Mauna Lahilahi
'O läkou a pau noho i ka mä'e'ele o ka Näulu
Uluhani 'änö kou hele i Ka'ena
Ua a'o wale mai nä mele a hani wale.
O lele 'oe a hopua pa'a
I ka lä'au 'ulu pömaika'i a ke Akua i hö'ike ai iä 'oe
Aloha wale ka hele i Lehua, i ka polikua o ke Akua Mana Loa ho'i
Pau ka 'eha, pau ka lu'ulu'u, pau ka uahi noe.
Aloha ke aniani i ke kölili o ke kai.
'O 'oe kä ia ka lilelile o ka lä.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP |
Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.He Kānaenae Aloha
No Ke KupunaSynopsis: This is a kanikau for Kupuna Kauahipaula.
Ua lohea ka ha'alele ou e ke kupuna
A hele pololei 'oe i Leleiwi
Kāu wahi punahele e lēkei pa'alā ai
A pā lā nō ke Awa, ka makani o laila
A pā mai nō ka 'awa'awa o ka na'au
Ka na'au'auā o ka ha'o o ka mo'opuna a Kapu
Ka 'awahia 'ino o kou ha'alele ē.
Auē! Ua lele ka 'ō'ili, lele ka hauli.
Ua ha'alele nō ho'i hā 'oe. 'A'ole ho'i mai.
He uē kēia.Aloha iā Waiākea uka, Waiākea kai
E kaha, e kaha, e kīkaha hemolele ko kino wailua
Ma luna o Keaukaha ho'i, kani'uhū aloha
'Ū wale 'o Hilo lokua i ka ua, i ka ua Kanilehua
I ka ua kinakinai o Hilo.
A niau palanehe 'oe i luna o Hanaka'ulua
Inā aku i Ka'ū mākaha i ka makani
I Punalu'u 'oe, lu'u, lele, pūhā uē nā honu
Nā hoa pā'ani ou o ka pa'alā, pūhā
Lele ke kanikau i luna o ko laila kupa, uē
Hālulu ka 'āina o ka 'ohana Ka'eha
A noho lu'ulu'u i ka 'eha'eha o ka na'au, o ka na'au'auā nō ho'i
Ka 'oē ho'i o ka piha'ū o Palahemo
Piha i ka waimaka uē o Wai'ōhinu.Niau kololani pololei i ka luna o Haleakalā
Aloha wale i ka Māla 'Ulu o Lele
A lele i Pūkele, pā ka Wai'ōma'o
Uē ka Līlīlehua nou e Kalili
Kani nā moa li'ili'i o Pālolo a kau ke ānuenue i luna
Kaukoe ka mikioi i uka o Kapālama
I Kamehameha lu'ulu'u i ke kani'uhū o nā 'ōpio, nā mamo a Pauahi
I ka ha'o o kou leo 'olu'olu e ka wahine hele lā o Kaiona. Auē.
Huli iā Kailua aloha iā Kamakau mā. Aloha.
A'i Waiau kou hele 'ana
Au a'e ka mana'o o nā keiki me nā kumu e honi hou, e pūliki hou, e hopu hou iā 'oe
'A'ole hiki loa. Ua hele loa. Uē Waiau.
Uē Waiau a auau wale o uka, auau wale o kai
'Uā Waiau a kōauau o luna, kīauau o lalo
'O ke au ho'oniua wale nō o ko mākou na'au aloha i koe
Niua i ke kūmākena nou e ke kupuna
Pulu ka lepo 'ula'ula i ka waimaka, i ka 'ūpē nui.
'A'ohe uahi lepo pi'o i ka lani
Ho'omaopopo anei ē?
Aloha wale ka uka o Wai'awa, kou home
'Awa'awahia ka 'ōpū, huli hele i Nānākuli, Aloha.
Aloha wale nā kupa o laila i ka manawahua
'O Pu'u Manawahua kā ia!
'O Pu'u Kāhea, Pu'u Kamaile
'O Mauna Ka'ala, 'o Mauna Lahilahi
'O lākou a pau noho i ka mā'e'ele o ka Nāulu
Uluhani 'ānō kou hele i Ka'ena
Ua a'o wale mai nā mele a hani wale.
O lele 'oe a hopua pa'a
I ka lā'au 'ulu pōmaika'i a ke Akua i hō'ike ai iā 'oe
Aloha wale ka hele i Lehua, i ka polikua o ke Akua Mana Loa ho'i
Pau ka 'eha, pau ka lu'ulu'u, pau ka uahi noe.
Aloha ke aniani i ke kōlili o ke kai.
'O 'oe kā ia ka lilelile o ka lā.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.
