Starbulletin.com

Kauakukalahale

Küpopou



Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html

Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.


Nä Pü‘o‘a ‘Ehiku
O ‘Iolani Hale


Synopsis: This article is about 'Iolani Palace. It also speaks briefly about its longtime curator who recently died.


Ua kau aku nei ka hali'a aloha iä 'Iolani Hale a me ke kahu näna i mälama pono i ua Hale Ali'i nei no nä makahiki he 21, i ka pa'ë 'ana mai o ka nühou o ka mahina nei i hala. 'O Jim Bartels ka inoa o ia kahu, a ua nui kona 'ike ma nä mea o ke aupuni Mö'ï o Hawai'i nei. Aloha nö kona ha'alele 'ana mai i këia ola honua ma ka lä 20 o 'Apelila o këia makahiki nei, ua moe aku nei 'o Bartels i ka moe kapu o Niolopua. A he mana'o ko nä Luna Ho'oponopono e hä'awi i ke aloha i ka 'ohana o Bartels i këia wä kümäkena nona.

A mana'o ihola kou mau Luna Ho'oponopono e pa'i 'ia i këia pule ma Kauakükalahale he mo'olelo nüpepa i pa'i 'ia ma loko o ka nüpepa 'o "Ka Leo O Ka Lahui" ma ka lä 5 o Iune i ka makahiki 1893. He wahi mo'olelo këia e hö'ike ana i kekahi mau mea e pili ana iä 'Iolani Hale a me nä ali'i o ke au i hala. A penei nö ia mo'olelo:

E ho'omana'o e ka Lähui Hawai'i 'oia'i'o, he 'ehiku pü'o'a o 'Iolani Hale (Hale Ali'i) a eia nä ho'äkäka 'ana:

'Äkau, Hikina-'Äkau, Hikina, Hema, Komohana-Hema, Komohana, a ho'okahi i ka piko pono'ï.

A eia nä inoa o këia mau pü'o'a päkahi a pau:

'Äkau, Liholiho I. Kameha-meha II. Hikina-'Äkau, Kameha-meha I. Hikina, Liholiho II. Kamehameha IV. Hema, Lota Kapuaiwa, Kamehameha V. Komohana-Hema, Kauikeaouli, Kamehameha III. Komohana, Lunalilo I: 'O ka pü'o'a i waena konu, 'o ia nö 'o Kaläkaua I.

Ma këia ho'äkäka e maopopo ai i ka Lähui ke külana o ka Hale Ali'i o Hawai'i nei; a pëlä ho'i i kapa 'ia ai 'o Kaläkaua I, 'o ia ka hiku o nä lani.

A e ho'omana'o 'ia ho'i, 'o nä pü'o'a ki'eki'e loa, 'o ia nö 'o Kamehameha I a me Kamehameha III.

'O Kamehameha I, 'o ia ka mea näna i ho'ohui i këia mau Paemoku a i ho'okahi, a i kapa 'ia aku ho'i, "Ka Liona hae o ka Moana Päkïpika."

'O Kamehameha III ho'i, 'o ia ka Mö'ï pu'uwai hämama, näna i hä'awi i nä 'äina i nä maka'äinana no ka 'Alodio 'ana i mau 'äina no läkou, a näna ho'i i ho'okumu mua i ke aupuni Kumukänäwai i käkau 'ia, a i hana 'ia ho'i ma Luaehu i Lahaina.

Kamehameha V ho'i, 'o ia ka mea näna i ho'ohuli i ke Kumukänäwai o Kamehameha III. i hana ai ma Halekauila Honolulu nei.

Kaläkaua I ho'i, 'o ia ka Mö'ï i hele kino maoli i Ku'ikahi Päna'ilike i 'Amelika Huipü'ia a loa'a mai nö, 'o ia nö ho'i ka Mö'ï i ka'apuni i ke ao holo'oko'a, i ka 10 o kona mau makahiki ma ka noho ali'i.

[Ke lana nei ka mana'o, ua ulu nö ka hoi ma ka heluhelu 'ana i nei mo'olelo. A 'o kekahi, i ka manawa i pa'i 'ia ai ka mo'olelo ma ka nüpepa "Ka Leo O Ka Lahui", 'a'ohe 'okina, 'a'ohe kahakö. Na'u i ho'okomo i ka 'okina a me ke kahakö.] L.H.




E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)



BACK TO TOP
|

Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.

Nā Pū‘o‘a ‘Ehiku
O ‘Iolani Hale


Synopsis: This article is about 'Iolani Palace. It also speaks briefly about its longtime curator who recently died.


Ua kau aku nei ka hali'a aloha iā 'Iolani Hale a me ke kahu nāna i mālama pono i ua Hale Ali'i nei no nā makahiki he 21, i ka pa'ē 'ana mai o ka nūhou o ka mahina nei i hala. 'O Jim Bartels ka inoa o ia kahu, a ua nui kona 'ike ma nā mea o ke aupuni Mō'ī o Hawai'i nei. Aloha nō kona ha'alele 'ana mai i kēia ola honua ma ka lā 20 o 'Apelila o kēia makahiki nei, ua moe aku nei 'o Bartels i ka moe kapu o Niolopua. A he mana'o ko nā Luna Ho'oponopono e hā'awi i ke aloha i ka 'ohana o Bartels i kēia wā kūmākena nona.

A mana'o ihola kou mau Luna Ho'oponopono e pa'i 'ia i kēia pule ma Kauakūkalahale he mo'olelo nūpepa i pa'i 'ia ma loko o ka nūpepa 'o "Ka Leo O Ka Lahui" ma ka lā 5 o Iune i ka makahiki 1893. He wahi mo'olelo kēia e hō'ike ana i kekahi mau mea e pili ana iā 'Iolani Hale a me nā ali'i o ke au i hala. A penei nō ia mo'olelo:

E ho'omana'o e ka Lāhui Hawai'i 'oia'i'o, he 'ehiku pū'o'a o 'Iolani Hale (Hale Ali'i) a eia nā ho'ākāka 'ana:

'Ākau, Hikina-'Ākau, Hikina, Hema, Komohana-Hema, Komohana, a ho'okahi i ka piko pono'ī.

A eia nā inoa o kēia mau pū'o'a pākahi a pau:

'Ākau, Liholiho I. Kameha-meha II. Hikina-'Ākau, Kameha-meha I. Hikina, Liholiho II. Kamehameha IV. Hema, Lota Kapuaiwa, Kamehameha V. Komohana-Hema, Kauikeaouli, Kamehameha III. Komohana, Lunalilo I: 'O ka pū'o'a i waena konu, 'o ia nō 'o Kalākaua I.

Ma kēia ho'ākāka e maopopo ai i ka Lāhui ke kūlana o ka Hale Ali'i o Hawai'i nei; a pēlā ho'i i kapa 'ia ai 'o Kalākaua I, 'o ia ka hiku o nā lani.

A e ho'omana'o 'ia ho'i, 'o nā pū'o'a ki'eki'e loa, 'o ia nō 'o Kamehameha I a me Kamehameha III.

'O Kamehameha I, 'o ia ka mea nāna i ho'ohui i kēia mau Paemoku a i ho'okahi, a i kapa 'ia aku ho'i, "Ka Liona hae o ka Moana Pākīpika."

'O Kamehameha III ho'i, 'o ia ka Mō'ī pu'uwai hāmama, nāna i hā'awi i nā 'āina i nā maka'āinana no ka 'Alodio 'ana i mau 'āina no lākou, a nāna ho'i i ho'okumu mua i ke aupuni Kumukānāwai i kākau 'ia, a i hana 'ia ho'i ma Luaehu i Lahaina.

Kamehameha V ho'i, 'o ia ka mea nāna i ho'ohuli i ke Kumukānāwai o Kamehameha III. i hana ai ma Halekauila Honolulu nei.

Kalākaua I ho'i, 'o ia ka Mō'ī i hele kino maoli i Ku'ikahi Pāna'ilike i 'Amelika Huipū'ia a loa'a mai nō, 'o ia nō ho'i ka Mō'ī i ka'apuni i ke ao holo'oko'a, i ka 10 o kona mau makahiki ma ka noho ali'i.

[Ke lana nei ka mana'o, ua ulu nō ka hoi ma ka heluhelu 'ana i nei mo'olelo. A 'o kekahi, i ka manawa i pa'i 'ia ai ka mo'olelo ma ka nūpepa "Ka Leo O Ka Lahui", 'a'ohe 'okina, 'a'ohe kahakō. Na'u i ho'okomo i ka 'okina a me ke kahakō.] L.H.




E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.

--Advertisements--
--Advertisements--


| | | PRINTER-FRIENDLY VERSION
E-mail to City Desk


Text Site Directory:
[News] [Business] [Features] [Sports] [Editorial] [Do It Electric!]
[Classified Ads] [Search] [Subscribe] [Info] [Letter to Editor]
[Feedback]
© 2003 Honolulu Star-Bulletin -- https://archives.starbulletin.com


-Advertisement-