Starbulletin.com

Kauakukalahale

Leilani Basham



Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html

Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.


Ke Aloha ‘Äina



Synopsis: A critique of the Akaka Bill. Will it protect Native Hawaiian rights? Can America be trusted to seek anything but its own protection and supremacy? The teachings of our ancestors provide clues to our path.


(Ho'omau 'ia)

Mai ka wä i hiki mai ai ka po'e haole ma ka 'äina nei, ua loli nui ka nohona a me ke aupuni. Ua piha mai he 110 makahiki mai ka wä i ho'okahuli 'ia ai ke Aupuni Hawai'i. Ua hewa ia a hewa pü ka ho'ohui 'ia 'ana o Hawai'i me 'Amelika i ka M.H. 1898. Ua ho'omaopopo 'o 'Amelika i ia hewa a ua hö'oia 'ia ia hewa ma o nä palapala a me nä hana like 'ole, ma ka palapala a Blount, M.H. 1893, ka ho'okumu 'ia 'ana o ka 'Äina Ho'opulapula, M.H. 1920, a me ka Pila Mihi, M.H. 1993. 'A'ohe na'e ho'oponopono maoli 'ia nä pilikia a läkou i ho'oulu mai ai.

A, eia nö 'o 'Amelika ke ho'ä'o nei e "kökua" hou iä käkou ma o ka Pila Akaka. He pila ia e "hö'oia" ana i ko käkou külana he lähui 'öiwi. He mea anei ia e no'ono'o nui ai? Na wai e 'ole ka mana'o, he lähui kanaka käkou? No 'Amelika, he mea nö ia e no'ono'o ai, no ka mea, inä hö'oia mai läkou i ko käkou külana he lähui 'öiwi, e pono ana ke kü'oko'a no ia lähui. A 'o ia maoli nö ka mea e hopohopo ai. No laila, ma loko nö o ia pila e ho'ohihi hou aku ai 'o 'Amelika i nä pono a me nä kuleana o ka lähui. Ma ia pila, e "hö'oia" ana nö läkou i ko käkou külana he lähui 'öiwi, akä e kauoha pü 'ia ana käkou e kükulu i mau mea, e la'a me ka Native Hawaiian Governing Entity, he aupuni hou e alaka'i 'ia e kekahi palapala ho'okumu aupuni a me nä känaka e koho päloka 'ia. Aia na'e ka mana 'äpono iä 'Amelika a me ka Moku'äina Hawai'i. E kükulu ana ho'i 'o 'Amelika i mau ke'ena, e la'a me ka U.S. Office of Native Hawaiian Relations, näna e alaka'i a e ho'okö i ka pilina ma waena o 'Amelika a me ke aupuni hou, a pëlä pü me ka Native Hawaiian Interagency Coordinating Group, näna e alaka'i a e kökua ho'i i nä hana o nä ke'ena like 'ole o ke aupuni 'Amelika a me ke aupuni hou. 'A'ohe na'e ho'ohiki mai 'o 'Amelika no ka 'äina a me nä kumu waiwai i kä'ili 'ia maiä käkou aku.

No'u iho, he mau mea këia e hopohopo ai a e maka'u ai ho'i. Akä nö na'e, 'ano nui nä känaka e käko'o ana i ia pila, me ka 'ï 'ana mai, he mea ia e ho'opale ai i ka ho'ëmi hou 'ia 'ana o nä pono kanaka ma muli o nä ho'opi'i a Rice, Barrett, a me Arakaki mä. I ko'u wahi mana'o, he kuhihewa maoli nö ia mana'o. Pehea lä käkou e hilina'i ai i ka hana a 'Amelika? Mai kinohi mai, e 'imi ana läkou i ke alahele e mana ai läkou. Wahi a ka 'ölelo, he aupuni 'o 'Amelika e 'imi ana a e ho'okö ana i ka pono a me ke kaulike no nä känaka päkahi a pau. Eia na'e, ma kä läkou hana, 'a'ole nö pëlä. 'A'ohe o'u 'ike i ke kaulike no ko käkou lähui kanaka, a no laila, 'a'ohe o'u hilina'i iki iä 'Amelika.

Wahi a David Malo, he kino ho'okahi ke aupuni a ma ia kino i 'ike 'ia ai ke kanaka, ka 'äina, ka ho'omana, ka loina a me nä hana a pau o känaka. No laila, e 'imi käkou i ia alahele i pono ka nohona, ka loina, a me ka lähui. 'O këia nä mea a'u e hilina'i ai, a me ke alahele a'u e 'imi mau ai.




E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)



BACK TO TOP
|

Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.

Ke Aloha ‘Āina



Synopsis: A critique of the Akaka Bill. Will it protect Native Hawaiian rights? Can America be trusted to seek anything but its own protection and supremacy? The teachings of our ancestors provide clues to our path.


(Ho'omau 'ia)

Mai ka wā i hiki mai ai ka po'e haole ma ka 'āina nei, ua loli nui ka nohona a me ke aupuni. Ua piha mai he 110 makahiki mai ka wā i ho'okahuli 'ia ai ke Aupuni Hawai'i. Ua hewa ia a hewa pū ka ho'ohui 'ia 'ana o Hawai'i me 'Amelika i ka M.H. 1898. Ua ho'omaopopo 'o 'Amelika i ia hewa a ua hō'oia 'ia ia hewa ma o nā palapala a me nā hana like 'ole, ma ka palapala a Blount, M.H. 1893, ka ho'okumu 'ia 'ana o ka 'Āina Ho'opulapula, M.H. 1920, a me ka Pila Mihi, M.H. 1993. 'A'ohe na'e ho'oponopono maoli 'ia nā pilikia a lākou i ho'oulu mai ai.

A, eia nō 'o 'Amelika ke ho'ā'o nei e "kōkua" hou iā kākou ma o ka Pila Akaka. He pila ia e "hō'oia" ana i ko kākou kūlana he lāhui 'ōiwi. He mea anei ia e no'ono'o nui ai? Na wai e 'ole ka mana'o, he lāhui kanaka kākou? No 'Amelika, he mea nō ia e no'ono'o ai, no ka mea, inā hō'oia mai lākou i ko kākou kūlana he lāhui 'ōiwi, e pono ana ke kū'oko'a no ia lāhui. A 'o ia maoli nō ka mea e hopohopo ai. No laila, ma loko nō o ia pila e ho'ohihi hou aku ai 'o 'Amelika i nā pono a me nā kuleana o ka lāhui. Ma ia pila, e "hō'oia" ana nō lākou i ko kākou kūlana he lāhui 'ōiwi, akā e kauoha pū 'ia ana kākou e kūkulu i mau mea, e la'a me ka Native Hawaiian Governing Entity, he aupuni hou e alaka'i 'ia e kekahi palapala ho'okumu aupuni a me nā kānaka e koho pāloka 'ia. Aia na'e ka mana 'āpono iā 'Amelika a me ka Moku'āina Hawai'i. E kūkulu ana ho'i 'o 'Amelika i mau ke'ena, e la'a me ka U.S. Office of Native Hawaiian Relations, nāna e alaka'i a e ho'okō i ka pilina ma waena o 'Amelika a me ke aupuni hou, a pēlā pū me ka Native Hawaiian Interagency Coordinating Group, nāna e alaka'i a e kōkua ho'i i nā hana o nā ke'ena like 'ole o ke aupuni 'Amelika a me ke aupuni hou. 'A'ohe na'e ho'ohiki mai 'o 'Amelika no ka 'āina a me nā kumu waiwai i kā'ili 'ia maiā kākou aku.

No'u iho, he mau mea kēia e hopohopo ai a e maka'u ai ho'i. Akā nō na'e, 'ano nui nā kānaka e kāko'o ana i ia pila, me ka 'ī 'ana mai, he mea ia e ho'opale ai i ka ho'ēmi hou 'ia 'ana o nā pono kanaka ma muli o nā ho'opi'i a Rice, Barrett, a me Arakaki mā. I ko'u wahi mana'o, he kuhihewa maoli nō ia mana'o. Pehea lā kākou e hilina'i ai i ka hana a 'Amelika? Mai kinohi mai, e 'imi ana lākou i ke alahele e mana ai lākou. Wahi a ka 'ōlelo, he aupuni 'o 'Amelika e 'imi ana a e ho'okō ana i ka pono a me ke kaulike no nā kānaka pākahi a pau. Eia na'e, ma kā lākou hana, 'a'ole nō pēlā. 'A'ohe o'u 'ike i ke kaulike no ko kākou lāhui kanaka, a no laila, 'a'ohe o'u hilina'i iki iā 'Amelika.

Wahi a David Malo, he kino ho'okahi ke aupuni a ma ia kino i 'ike 'ia ai ke kanaka, ka 'āina, ka ho'omana, ka loina a me nā hana a pau o kānaka. No laila, e 'imi kākou i ia alahele i pono ka nohona, ka loina, a me ka lāhui. 'O kēia nā mea a'u e hilina'i ai, a me ke alahele a'u e 'imi mau ai.




E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.

--Advertisements--
--Advertisements--


| | | PRINTER-FRIENDLY VERSION
E-mail to City Desk


Text Site Directory:
[News] [Business] [Features] [Sports] [Editorial] [Do It Electric!]
[Classified Ads] [Search] [Subscribe] [Info] [Letter to Editor]
[Feedback]
© 2003 Honolulu Star-Bulletin -- https://archives.starbulletin.com


-Advertisement-