StarBulletin.com

Na Willard e Ho'omalu


By

POSTED: Saturday, October 03, 2009

Synopsis: Adm. Robert F. Willard, the incoming commander of the Pacific Command, inherits the responsibility to administer the laws of occupation in the Hawaiian Islands. The Hague Convention of 1907 as well as the Fourth Geneva Convention apply.

Mai ka MH 2007 mai, 'o Timothy J. Keating ke 'alihikaua nui nāna ho'omalu i nā pū'ali koa 'Amelika o ka Pākīpika a me kēia hapa o ka poepoe honua. 'O kahi i ka'a ma lalo o kona ho'omalu 'ana, ua 'oi a'e i kekahi hapalua like o ka honua a 'o Pu'uloa kahi o ke ke'ena nui o ke 'alihikaua nui. I kēlā pule aku nei, ua kuapo 'ia ke 'alihikaua a 'o Robert F. Willard ke 'alihikaua hou i kēia manawa.

Mai ka MH 1893 mai, ua lilo ma kahi o iwakālua pakeneka o ka pae'āina holo'oko'a nei i ko 'Amelika mau pu'ukaua. 'A'ohe wahi 'ē a'e o ka honua nei i like ka nui o nā pu'ukaua. Ma loko o nā nūpepa kūloko o Hawai'i nei, ho'olaha 'ia no nā hana a nā 'ao'ao like 'ole o ka pū'ali koa 'Amelika me he mea lā he mea pono ia no ka lāhui Hawai'i. He noho koa kū'ē'ē kānāwai ka 'oia'i'o o kā lākou hana.

'O nā 'ōlelo a ka 'Aha Kūkā o Hague o ka MH 1907 ka lula pili i ka noho koa 'ana o kekahi 'āina ma kekahi 'āina 'ē. Ma nā 'ōlelo o Art. 43 o ia 'Aha Kūkā, pono e ho'okō ka mana noho koa i nā hana a pau e ho'iho'i ai i ke aupuni kumu o ka 'āina i noho koa 'ia. Eia hou, inā 'a'ohe ku'ikahi ma waena o nā aupuni 'elua i pili i ka noho koa 'ana, e like me ia ma waena o ke Aupuni Mō'ī nei a me 'Amelika, he pono e ho'okō 'ia nā kānāwai kūloko o ka 'āina i noho koa 'ia; 'a'ole ho'i e haku i kekahi kānāwai hou.

Ma Art. 49, pāpā 'ia ka ho'opae 'ana i nā kupa o ka 'āina noho koa ma ka 'āina i noho koa 'ia, e like me ka pae nui 'ana o nā kupa 'Amelika ma ka pae'āina nei me ko lākou ho'ololi loa 'ana i ka noho 'ana o kēia 'āina.

'A'ole nā luna pū'ali koa i pakele i ke kānāwai. Inā 'a'e kekahi luna pū'ali koa i kekahi kānāwai pili i ka noho koa 'ana, hiki ke hō'āhewa 'ia 'o ia ma ka 'Aha Ho'okolokolo o ka Honua ma Hague no ka hana kalaima kaua a he hiki 'ole iā ia ke palepale aku ma ke 'ano ua na'aupō 'o ia i ke kānāwai.

Aia ke kuleana i ke aupuni 'Amelika e hō'oia'i'o ai i kona mana'o ua lilo i ia aupuni ka 'āina a me nā kuleana o ke Aupuni Mō'ī Hawai'i. 'A'ohe wahi ku'ikahi ma waena o ia mau 'āina kū'oko'a 'elua e hō'oia'i'o ai i ia mana'o.

I loko o Nowemapa o ka 1893, ua mihi pono mai 'o Pelekikena Cleveland i ka Mō'ī Wahine 'o Lili'uokalani no ka hana hewa a nā pū'ali 'Amelika ma ke kōkua 'ana i ka ho'okahuli 'ana i ke Aupuni Mō'ī a ho'ohiki pū 'o ia e ho'iho'i 'ia ke aupuni i ka Mō'ī Wahine me ka uku pū nō ho'i no nā pilikia i loa'a ai ke Aupuni Mō'ī ma muli o nā 'ākena o 'Amelika i ka MH 1893.

'O ka hana wale nō i koe, 'o ia ka ho'okō 'ana i ka 'ōlelo ho'ohiki a Pelekikena Cleveland.

E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» .(JavaScript must be enabled to view this email address)
» .(JavaScript must be enabled to view this email address)
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.