Papa Lilinoe
Laiana Wong
Synopsis: A dual language program was recently launched at Kawaiaha'o Church School.
Aloha hou mai nō kākou e nā manu mūkīkī i ka wai o Kauakūkalahale. E kala loa ko kākou hālāwai 'ana. Aia ko 'oukou wahi mea kākau nei i ka hana uluna. He paka ua kai hiki mai. Eia hou mai nō na'e au ke hā'awi aku nei i ko'u mahalo piha i ko'u pani, iā Kekeha no kona pa'u nui 'ana i ka mālama i kā kākou wahi kōlamu aloha 'oiai au i Kalalau.
'O kēlā po'o e kau maila i luna, he hō'ike nō ia na ke aloha a eia ma lalo nei ka mo'olelo. I ka lā 20 o 'Aukake nei, ua ho'okumu 'ia ma Kawaiaha'o Church School he papa no nā kamaiki nona nā makahiki he ho'okahi me ka hapa a i ka 'ekolu. E mālama 'ia ke a'o 'ana ma loko o ua papa nei ma nā 'ōlelo kūhelu 'elua o ka Moku'āina, 'o ia ho'i ka 'ōlelo Hawai'i a me ka 'ōlelo haole. A 'oiai 'o Lilinoe Wong ('o ka'u wahine aloha ho'i i hala aku nei) kekahi o nā kumu nāna i paipai nui i ia mana'o 'o ka ho'ona'auao 'ōlelo pālua, ua ho'omana'o 'ia 'o ia ma ka ho'ola'a 'ia o ka lumi hou a me ke kapa 'ia 'ana o ia lumi 'o ka Papa Lilinoe.
Aia ma loko o ua Papa Lilinoe nei, e mālama 'ia nā ha'awina ma nā 'ōlelo 'elua. 'O ia ho'i, na kekahi kumu e a'o ma ka 'ōlelo Hawai'i wale nō a na kekahi kumu e a'o ma o ka 'ōlelo haole. Ma ke kuku'i 'ana o ka lono no ia papa kamaiki, 'o ka piha koke a'ela nō ia o ia papa a eia ke mālama 'ia nei he papainoa no ka po'e e kakali ana 'o ka 'ae 'ia mai o kā lākou keiki e komo ma ia papa. I hō'ailona maika'i nō kēia no ka po'e ho'ōla 'ōlelo Hawai'i e hau'oli ai. He mea ho'i ia e hau'oli ai ka'u wahine, no ka mea, 'o ka laha 'ana o ka 'ōlelo Hawai'i ma o nā leo o nā kamaiki kona 'i'ini nui a 'o kona nu'u nō ho'i ia i kūlia ai no nā makahiki he nui.
'O ka nui o ka po'e e ake nei e kula 'ia kā lākou po'e keiki ma kēia 'ano 'ōlelo pālua, 'a'ole 'o ia wale nō ka mea e lana ai ka mana'o o ka po'e ho'ōla 'ōlelo a 'ike ai paha i ka waiwai o ia 'ano ho'ona'auao 'ana. Eia nō kekahi mau luna o nā kula o Kamehameha ke noi'i nei i ka maika'i a me ka 'ole o ia hana. Ma loko o ia noi'i 'ana, eia aku nō a eia mai, hele maila lākou i Kawaiaha'o Church School e nānā ai i ke 'ano o ke a'o 'ana. Ke mana'o nei lākou e ho'okumu i kekahi polokalamu like ma Kamehameha. Mali'a o lilo mai auane'i ka 'ōlelo pālua he mea ma'amau i nā papa like 'ole ma Kamehameha. Hele nō a he 'oia'i'o, 'a'ole e nele ka māhuahua 'ana o ka nui o nā kānaka i pa'a iā lākou ka 'ōlelo kanaka. Aia paha ma kēia hope koke aku nei e lohe 'ia ana ka 'ōlelo kanaka ma nā hale a me nā ke'ena o ke aupuni a ma nā wahi ho'i a pau.
Ke hā'awi aku nei au i ko'u mahalo nui i nā luna o Kawaiaha'o Church School no ka ho'okumu 'ana i kēia 'ano polokalamu. He hana wiwo 'ole nō ia a he kumu ho'ohālike maika'i nō ho'i no nā kula a pau e ho'omāhu'i ai.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
Papa Lilinoe
Laiana Wong
Synopsis: A dual language program was recently launched at Kawaiaha'o Church School.
Aloha hou mai nö käkou e nä manu mükïkï i ka wai o Kauakükalahale. E kala loa ko käkou häläwai 'ana. Aia ko 'oukou wahi mea käkau nei i ka hana uluna. He paka ua kai hiki mai. Eia hou mai nö na'e au ke hä'awi aku nei i ko'u mahalo piha i ko'u pani, iä Kekeha no kona pa'u nui 'ana i ka mälama i kä käkou wahi kölamu aloha 'oiai au i Kalalau.
'O këlä po'o e kau maila i luna, he hö'ike nö ia na ke aloha a eia ma lalo nei ka mo'olelo. I ka lä 20 o 'Aukake nei, ua ho'okumu 'ia ma Kawaiaha'o Church School he papa no nä kamaiki nona nä makahiki he ho'okahi me ka hapa a i ka 'ekolu. E mälama 'ia ke a'o 'ana ma loko o ua papa nei ma nä 'ölelo kühelu 'elua o ka Moku'äina, 'o ia ho'i ka 'ölelo Hawai'i a me ka 'ölelo haole. A 'oiai 'o Lilinoe Wong ('o ka'u wahine aloha ho'i i hala aku nei) kekahi o nä kumu näna i paipai nui i ia mana'o 'o ka ho'ona'auao 'ölelo pälua, ua ho'omana'o 'ia 'o ia ma ka ho'ola'a 'ia o ka lumi hou a me ke kapa 'ia 'ana o ia lumi 'o ka Papa Lilinoe.
Aia ma loko o ua Papa Lilinoe nei, e mälama 'ia nä ha'awina ma nä 'ölelo 'elua. 'O ia ho'i, na kekahi kumu e a'o ma ka 'ölelo Hawai'i wale nö a na kekahi kumu e a'o ma o ka 'ölelo haole. Ma ke kuku'i 'ana o ka lono no ia papa kamaiki, 'o ka piha koke a'ela nö ia o ia papa a eia ke mälama 'ia nei he papainoa no ka po'e e kakali ana 'o ka 'ae 'ia mai o kä läkou keiki e komo ma ia papa. I hö'ailona maika'i nö këia no ka po'e ho'öla 'ölelo Hawai'i e hau'oli ai. He mea ho'i ia e hau'oli ai ka'u wahine, no ka mea, 'o ka laha 'ana o ka 'ölelo Hawai'i ma o nä leo o nä kamaiki kona 'i'ini nui a 'o kona nu'u nö ho'i ia i külia ai no nä makahiki he nui.
'O ka nui o ka po'e e ake nei e kula 'ia kä läkou po'e keiki ma këia 'ano 'ölelo pälua, 'a'ole 'o ia wale nö ka mea e lana ai ka mana'o o ka po'e ho'öla 'ölelo a 'ike ai paha i ka waiwai o ia 'ano ho'ona'auao 'ana. Eia nö kekahi mau luna o nä kula o Kamehameha ke noi'i nei i ka maika'i a me ka 'ole o ia hana. Ma loko o ia noi'i 'ana, eia aku nö a eia mai, hele maila läkou i Kawaiaha'o Church School e nänä ai i ke 'ano o ke a'o 'ana. Ke mana'o nei läkou e ho'okumu i kekahi polokalamu like ma Kamehameha. Mali'a o lilo mai auane'i ka 'ölelo pälua he mea ma'amau i nä papa like 'ole ma Kamehameha. Hele nö a he 'oia'i'o, 'a'ole e nele ka mähuahua 'ana o ka nui o nä känaka i pa'a iä läkou ka 'ölelo kanaka. Aia paha ma këia hope koke aku nei e lohe 'ia ana ka 'ölelo kanaka ma nä hale a me nä ke'ena o ke aupuni a ma nä wahi ho'i a pau.
Ke hä'awi aku nei au i ko'u mahalo nui i nä luna o Kawaiaha'o Church School no ka ho'okumu 'ana i këia 'ano polokalamu. He hana wiwo 'ole nö ia a he kumu ho'ohälike maika'i nö ho'i no nä kula a pau e ho'omähu'i ai.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|