Nā ‘Ōlelo Ho‘okāʻau
Kūpopou
Synopsis: A few short stories to enjoy.
Aloha mai e nā hoa makamaka, eia mai kekahi mau mo'olelo mai nā kūpuna mai, e nanea ai ka maka i ka heluhelu. Penei ia.
He wahi mo'olelo kēia no kekahi kanaka a me ke 'ano o kāna 'ōlelo ho'opilipili i ka wā i hele aku ai kekahi mea i ona lā.
I kekahi lā, ua lo'ohia ihola kekahi kanaka i ka nāwaliwali a hiki 'ole ke hele a ua lawe 'ia mai kāna mea 'ai ma kona wahi moe.
Iā ia e waiho ana ma kona moe ma'i, ua hō'ea maila kekahi o kona hoa aloha no ka 'ike 'ana iā ia, no ka mea, ua lohe 'ia akula ua lo'ohia 'o ia i ka nāwaliwali, 'a'ole na'e ho'i 'o kahi ma'i a 'u'uku iho, akā, ua kūkonukonu maoli ka nāwaliwali ma luna ona.
I kēia hoa aloha e noho ana ma kona 'ao'ao, ua lawe 'ia maila kahi mea 'ai nāna, a no ke palupalu o ua kanaka nei, ua hānai maoli 'ia aku 'o ia i hiki ai ke komo aku ka 'ai i loko o ka waha.
Ua ka'a aku na ka hoa aloha e hānai i ua kanaka lā, ua ho'opā iki wale maila nō 'o ia a ua 'ōlelo akula ka hoa aloha iā ia, "Moni, moni."
Ua pane maila nō ho'i kēlā, "Moni, moni, ale, ale, i ke kumu pihapiha!"
A pau ihola nō ma laila, 'a'ole e hiki i ka hoa aloha ke pane aku, a ua maopopo akula nō ho'i ka mana'o o ka pane a ua kanaka lā.
I nā po'e hanauna hou o kēia au, 'a'ole nō paha e maopopo ana ke kaona o ka 'ōlelo i ho'opuka 'ia mai e kēlā kanaka.
Ua 'ōlelo akula ho'i kēia kanaka (hoa aloha) e moni aku ho'i i kahi 'ai, a 'o ka pane ho'i a kēlā kanaka, 'o ia nō, "ua moni nō, a ua ale nō, a ua piha nō kona 'ōpū.
Hohonu nō paha ka 'ōlelo a nā kūpuna o kākou, e hiki 'ole ai iā kākou ke 'ike iho i ka mana'o o ia mau 'ōlelo. 'O ko lākou 'ike kama'ilio, he hohonu.
He Hōkā'au 'Ōlelo
I kekahi hele lā, hō'ea aku nei 'o Kaulia i mua o Laiana.
Ua pā maila nō ho'i kāhea a Laiana, "Moni, e Kaulia, māmā maila nō 'oe. Ma hea mai nei 'oe?"
Pane nō 'o Kaulia, "Ma luna o nā wa'a kaulua he 'umi ihu."
A nīnau nō ho'i 'o Laiana, "Aia i hea ia mau wa'a holo i luna o ka 'āina?"
"Kā, 'a'ole kā ou 'ike iho, e Laiana, 'o nā wāwae nō ho'i a i 'elua, 'o nā wa'a nō ho'i ia, a 'o nā manamana wāwae, 'o ia nō ho'i nā ihu he 'umi," wahi a Kaulia i pane mai ai.
Pā'ina iho nei 'o Kaulia me Laiana ma kekahi lā.
Iā lākou e pā'ina ana, ua ulu a'ela nō kēlā mana'o kolohe i loko o lāua a i 'elua, a ua pane nō 'o Kaulia, "He lio kā, ke nakeke mai nei ke kaula waha."
Ua 'ike akula nō ho'i 'o Kaulia i ka 'ai mai o Laiana me ke puna, ke 'ō a me ka pahi, a no ka ho'okomo o Laiana i ke 'ō a me ke puna i loko o ka waha i ka wā e 'ai ai, pēlā ihola 'o Kaulia i ho'ohālike ai iā Laiana me ka lio, no ka mea, he ho'okomo 'ia ke kaula waha i loko o ka waha o ka lio, a i ka wā a ka lio e nau ai e nakeke ana ka hao i loko o kona waha.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
Nä ‘Ölelo Ho‘okä‘au
Küpopou
Synopsis: A few short stories to enjoy.
Aloha mai e nä hoa makamaka, eia mai kekahi mau mo'olelo mai nä küpuna mai, e nanea ai ka maka i ka heluhelu. Penei ia.
He wahi mo'olelo këia no kekahi kanaka a me ke 'ano o käna 'ölelo ho'opilipili i ka wä i hele aku ai kekahi mea i ona lä.
I kekahi lä, ua lo'ohia ihola kekahi kanaka i ka näwaliwali a hiki 'ole ke hele a ua lawe 'ia mai käna mea 'ai ma kona wahi moe.
Iä ia e waiho ana ma kona moe ma'i, ua hö'ea maila kekahi o kona hoa aloha no ka 'ike 'ana iä ia, no ka mea, ua lohe 'ia akula ua lo'ohia 'o ia i ka näwaliwali, 'a'ole na'e ho'i 'o kahi ma'i a 'u'uku iho, akä, ua kükonukonu maoli ka näwaliwali ma luna ona.
I këia hoa aloha e noho ana ma kona 'ao'ao, ua lawe 'ia maila kahi mea 'ai näna, a no ke palupalu o ua kanaka nei, ua hänai maoli 'ia aku 'o ia i hiki ai ke komo aku ka 'ai i loko o ka waha.
Ua ka'a aku na ka hoa aloha e hänai i ua kanaka lä, ua ho'opä iki wale maila nö 'o ia a ua 'ölelo akula ka hoa aloha iä ia, "Moni, moni."
Ua pane maila nö ho'i këlä, "Moni, moni, ale, ale, i ke kumu pihapiha!"
A pau ihola nö ma laila, 'a'ole e hiki i ka hoa aloha ke pane aku, a ua maopopo akula nö ho'i ka mana'o o ka pane a ua kanaka lä.
I nä po'e hanauna hou o këia au, 'a'ole nö paha e maopopo ana ke kaona o ka 'ölelo i ho'opuka 'ia mai e këlä kanaka.
Ua 'ölelo akula ho'i këia kanaka (hoa aloha) e moni aku ho'i i kahi 'ai, a 'o ka pane ho'i a këlä kanaka, 'o ia nö, "ua moni nö, a ua ale nö, a ua piha nö kona 'öpü.
Hohonu nö paha ka 'ölelo a nä küpuna o käkou, e hiki 'ole ai iä käkou ke 'ike iho i ka mana'o o ia mau 'ölelo. 'O ko läkou 'ike kama'ilio, he hohonu.
He Hökä'au 'Ölelo
I kekahi hele lä, hö'ea aku nei 'o Kaulia i mua o Laiana.
Ua pä maila nö ho'i kähea a Laiana, "Moni, e Kaulia, mämä maila nö 'oe. Ma hea mai nei 'oe?"
Pane nö 'o Kaulia, "Ma luna o nä wa'a kaulua he 'umi ihu."
A nïnau nö ho'i 'o Laiana, "Aia i hea ia mau wa'a holo i luna o ka 'äina?"
"Kä, 'a'ole kä ou 'ike iho, e Laiana, 'o nä wäwae nö ho'i a i 'elua, 'o nä wa'a nö ho'i ia, a 'o nä manamana wäwae, 'o ia nö ho'i nä ihu he 'umi," wahi a Kaulia i pane mai ai.
Pä'ina iho nei 'o Kaulia me Laiana ma kekahi lä.
Iä läkou e pä'ina ana, ua ulu a'ela nö këlä mana'o kolohe i loko o läua a i 'elua, a ua pane nö 'o Kaulia, "He lio kä, ke nakeke mai nei ke kaula waha."
Ua 'ike akula nö ho'i 'o Kaulia i ka 'ai mai o Laiana me ke puna, ke 'ö a me ka pahi, a no ka ho'okomo o Laiana i ke 'ö a me ke puna i loko o ka waha i ka wä e 'ai ai, pëlä ihola 'o Kaulia i ho'ohälike ai iä Laiana me ka lio, no ka mea, he ho'okomo 'ia ke kaula waha i loko o ka waha o ka lio, a i ka wä a ka lio e nau ai e nakeke ana ka hao i loko o kona waha.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|