He mau nane
Synopsis: A few more riddles to solve.
'Auhea 'oukou e nā hoa makamaka o Kauakūkalahale. 'A'ohe paha mau loea huli nane o kēia au hou. E ho'oma'ama'a iki paha ma kahi mo'olelo ma lalo nei.
I ninau ia aku kekahi. "Ehia ka nui o kou mau makahiki." Pane ia mai la oia, ina oe he kanaka akamai, alaila, e lawe mai oe i ka huina o ko'u mau makahiki mailoko mai o neia mau hopunaolelo, a kakau iho la oia penei: "Ia Iwa e hele ana i Kalua, hoouna aku la kuu mama ia Ku e kii aku ia Iwa. Ehia ka nui o kuu mau makahiki?"
"O ke ano o ia," wahi a ka mea ninau, "Pakele oe mai hiki i ka lua ahi, e ole e aloha ko wahi makuahine, hoouna ia ai o Ku." A pane aku la ka mea i ninau ia. "Ina oe he Keonimana maikai e loaa koke no ia oe ka nui o ko'u mau makahiki, aka, no kou puni olelo ki-ko-ho- wale, nolaila, aole au e hai aku ana i ko'u mau makahiki ia oe."
'Ehia makahiki o ka mea i nīnau 'ia?
'O nā nane ma lalo nei, he mau makana ke lilo i ka mea nāna e ho'ouna mai i ka hā'ina pololei. 'O ka makana, 'o ia nō ka mo'olelo o Kamiki ('o ka hapa mua o ia mo'olelo) i hana kope 'ia mai ka nūpepa kahiko a humuhumu 'ia i puke. Eia mai nā nane.
He Nane
He pōkole au a lō'ihi;
He nāwaliwali ho'i a ikaika,
He 'ōpiopio a me ke kahiko,
Ua kū'ai 'ia aku a kū'ai 'ia mai,
He 'ele'ele au a he ke'oke'o,
He hā'eka'eka a he hinuhinu,
He wahahe'e au a he 'oia'i'o,
He nui wale mākou a kāka'ikahi,
A 'o ko'u wahi kīnā lā,
He keke'e a me ka pololei,
He ho'owahāwahā 'ia nō ho'i,
A he makemake nui loa 'ia,
He mānoanoa au a lahilahi,
I waho au a i loko
Malia paha i luna o kō wa'apā,E poholo ana a e lana ana ho'i,
Me ke kanaka a me ka holoholona,
Mai ka hikina a i ke komohana,
Mai ka 'ākau a i ka hema,
Ua ulana 'ia a ua hilo 'ia,
He aha lā wau iā 'oe?
He Nane
Pupu Hilo i ka O-o
Lei Haili i ka hulu oia manu,
Kuu manu,
Ewalu malama e hoomoe ai,
I ka iwa la, lele.
He Nane
Ku'u wahi i'a, na ke Akua i hana, a maloko o ke kai e noho ai, a na ka wai i hoohua mai, a lau, a mano ma ke kai, a kini a lehu ma ka aina, a loaa i na keiki lawaia ma ka olae, me na wahine ku'i alinalina o Manuka, olo ke eke. A i manao oukou e ai, o ka iwi o ku'u i'a ka oukou e ai ai, o kona i'o aole pono ke ai ia.
Ninau-"Heaha ka inoa piha o kuu i'a?"
He Nane
Mahele mua, poele ka honua, ka mahele hope, malamalama i ka lani. Ina hoohuiia ka mahele mua, ame ka mahele hope, loaa ka inoa piha i ka welelau lima, kohu bebe iluna ke alo ka uwe wale.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
He mau nane
Synopsis: A few more riddles to solve.
'Auhea 'oukou e nä hoa makamaka o Kauakükalahale. 'A'ohe paha mau loea huli nane o këia au hou. E ho'oma'ama'a iki paha ma kahi mo'olelo ma lalo nei.
I ninau ia aku kekahi. "Ehia ka nui o kou mau makahiki." Pane ia mai la oia, ina oe he kanaka akamai, alaila, e lawe mai oe i ka huina o ko'u mau makahiki mailoko mai o neia mau hopunaolelo, a kakau iho la oia penei: "Ia Iwa e hele ana i Kalua, hoouna aku la kuu mama ia Ku e kii aku ia Iwa. Ehia ka nui o kuu mau makahiki?"
"O ke ano o ia," wahi a ka mea ninau, "Pakele oe mai hiki i ka lua ahi, e ole e aloha ko wahi makuahine, hoouna ia ai o Ku." A pane aku la ka mea i ninau ia. "Ina oe he Keonimana maikai e loaa koke no ia oe ka nui o ko'u mau makahiki, aka, no kou puni olelo ki-ko-ho- wale, nolaila, aole au e hai aku ana i ko'u mau makahiki ia oe."
'Ehia makahiki o ka mea i nïnau 'ia?
'O nä nane ma lalo nei, he mau makana ke lilo i ka mea näna e ho'ouna mai i ka hä'ina pololei. 'O ka makana, 'o ia nö ka mo'olelo o Kamiki ('o ka hapa mua o ia mo'olelo) i hana kope 'ia mai ka nüpepa kahiko a humuhumu 'ia i puke. Eia mai nä nane.
He Nane
He pökole au a lö'ihi;
He näwaliwali ho'i a ikaika,
He 'öpiopio a me ke kahiko,
Ua kü'ai 'ia aku a kü'ai 'ia mai,
He 'ele'ele au a he ke'oke'o,
He hä'eka'eka a he hinuhinu,
He wahahe'e au a he 'oia'i'o,
He nui wale mäkou a käka'ikahi,
A 'o ko'u wahi kïnä lä,
He keke'e a me ka pololei,
He ho'owahäwahä 'ia nö ho'i,
A he makemake nui loa 'ia,
He mänoanoa au a lahilahi,
I waho au a i loko
Malia paha i luna o kö wa'apä,E poholo ana a e lana ana ho'i,
Me ke kanaka a me ka holoholona,
Mai ka hikina a i ke komohana,
Mai ka 'äkau a i ka hema,
Ua ulana 'ia a ua hilo 'ia,
He aha lä wau iä 'oe?
He Nane
Pupu Hilo i ka O-o
Lei Haili i ka hulu oia manu,
Kuu manu,
Ewalu malama e hoomoe ai,
I ka iwa la, lele.
He Nane
Ku'u wahi i'a, na ke Akua i hana, a maloko o ke kai e noho ai, a na ka wai i hoohua mai, a lau, a mano ma ke kai, a kini a lehu ma ka aina, a loaa i na keiki lawaia ma ka olae, me na wahine ku'i alinalina o Manuka, olo ke eke. A i manao oukou e ai, o ka iwi o ku'u i'a ka oukou e ai ai, o kona i'o aole pono ke ai ia.
Ninau-"Heaha ka inoa piha o kuu i'a?"
He Nane
Mahele mua, poele ka honua, ka mahele hope, malamalama i ka lani. Ina hoohuiia ka mahele mua, ame ka mahele hope, loaa ka inoa piha i ka welelau lima, kohu bebe iluna ke alo ka uwe wale.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|