He mau nane
Kūpopou
Synopsis: Riddles from our kūpuna.
Aloha mai e nā hoa makamaka. Eia mai kahi mau mea e holo ai ka no'ono'o a 'eha ai paha ka lolo. He mea wāhi pūniu nō paha. He mau nane kēia mai nā kūpuna mai.
Ka nane 1
Kuu wahi manu ewalu nuku; i hoao ae e lele, paa e i na hulu?
Ka nane 2
Ewalu mau hua palapala. O na hua mua eha, ua like me na hua hope eha.
O kekahi me ka lua, ina hui aku me ka lima a me ke ono; e hoikeia mai he huhu. O ke kolu me ka ha, ina hui aku me ka hiku me ka walu, e hoikeia mai no he huhu. Ina e hui aku ka ha me ka walu, loaa mai he oluolu.
O na hua mua elua, a i ole o ka lima me ke ono; e hoike mai auanei i kekahi ano hoopai. O na hua mua eha, ina hui aku me na hua hope loa elua, e hoike mai i ka inoa o kekahi kanaka kaulana i noho ma Hawaii nei. O ka lua hoi, ina e hui aku me ke ono, e hoike mai no i ka inoa o kekahi kanaka kaulana o Hawaii nei. O ka hua elua; a i ole o ke ono e hoike mai no i kekahi puali kanaka. O ka lua, kolu, ha, a i ole o na hua hope ekolu, e loaa no he hoomaopopo ana e hiki ai ke hooiaio nui ia. O ka inoa holookoa, e hoike mai he alii no Hawaii nei. Owai ke alii; owai na kanaka kaulana i loaa ma ia inoa; heaha ka hoopai, a me ka huhu a heaha ka oluolu ano lokomaikai a heaha ka mea e hooiaio nui ia?
Ka nane 3
He mau kane elua; he wai mamua, he wai mahope; aia a puni o Oahu nei, alaila loaa?
Ka nane 4
He mau moo ekolu. Hookahi moo wawae a elua moo wawae ole. Na ka moo wawae e lawe hele i kekahi moo wawae ole, a he paepae wawae kekahi moo no ka moo wawae. Heaha ia mau moo?
'Eā, ua lawa paha ka 'eha o ka lolo. E aho paha e hana aku i ia mau pahu Sudoku, ua oi aku paha ka ma'alahi. Mai noho a hā'awi pio, e noke i ka hana e like me ko kākou po'e kūpuna o ke au i hala. Inā he mau hā'ina nane, e leka uila mai iā rsolis@hawaii.edu me ka hō'ike 'ana i ka helu o ka nane a me ka hā'ina me kahi wehewehe 'ana.
A 'auhea 'oukou e nā loea huli nane o kēia wā, eia mai kahi nane hou ma lalo nei. E ho'ā'o nō ho'i paha. He nane ia i hana 'ia e kekahi kanaka o ke au i hala, a 'o kona inoa kapakapa, 'o ia 'o Ke Kai Hawanawana. 'O ka makana e lilo ana i ka mea mua nāna e hō'ike mai i ka hā'ina o ka nane ma lalo nei, 'o ia ka mo'olelo o Kamiki (ka hapa mua o ia mo'olelo) i hana kope 'ia mai ka nūpepa kahiko mai a humuhumu 'ia i puke. Eia mai ka nane.
Ka nane 5
Kuu wahi i'a he makani ka upena e loaa ai. Heaha ka inoa o kuu i'a?
Inā he nane paha kā kekahi, e ho'ouna mai a e pa'i 'ia nō ma Kauakūkalahale nei. Ke aloha nō.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
He mau nane
Küpopou
Synopsis: Riddles from our küpuna.
Aloha mai e nä hoa makamaka. Eia mai kahi mau mea e holo ai ka no'ono'o a 'eha ai paha ka lolo. He mea wähi püniu nö paha. He mau nane këia mai nä küpuna mai.
Ka nane 1
Kuu wahi manu ewalu nuku; i hoao ae e lele, paa e i na hulu?
Ka nane 2
Ewalu mau hua palapala. O na hua mua eha, ua like me na hua hope eha.
O kekahi me ka lua, ina hui aku me ka lima a me ke ono; e hoikeia mai he huhu. O ke kolu me ka ha, ina hui aku me ka hiku me ka walu, e hoikeia mai no he huhu. Ina e hui aku ka ha me ka walu, loaa mai he oluolu.
O na hua mua elua, a i ole o ka lima me ke ono; e hoike mai auanei i kekahi ano hoopai. O na hua mua eha, ina hui aku me na hua hope loa elua, e hoike mai i ka inoa o kekahi kanaka kaulana i noho ma Hawaii nei. O ka lua hoi, ina e hui aku me ke ono, e hoike mai no i ka inoa o kekahi kanaka kaulana o Hawaii nei. O ka hua elua; a i ole o ke ono e hoike mai no i kekahi puali kanaka. O ka lua, kolu, ha, a i ole o na hua hope ekolu, e loaa no he hoomaopopo ana e hiki ai ke hooiaio nui ia. O ka inoa holookoa, e hoike mai he alii no Hawaii nei. Owai ke alii; owai na kanaka kaulana i loaa ma ia inoa; heaha ka hoopai, a me ka huhu a heaha ka oluolu ano lokomaikai a heaha ka mea e hooiaio nui ia?
Ka nane 3
He mau kane elua; he wai mamua, he wai mahope; aia a puni o Oahu nei, alaila loaa?
Ka nane 4
He mau moo ekolu. Hookahi moo wawae a elua moo wawae ole. Na ka moo wawae e lawe hele i kekahi moo wawae ole, a he paepae wawae kekahi moo no ka moo wawae. Heaha ia mau moo?
'Eä, ua lawa paha ka 'eha o ka lolo. E aho paha e hana aku i ia mau pahu Sudoku, ua oi aku paha ka ma'alahi. Mai noho a hä'awi pio, e noke i ka hana e like me ko käkou po'e küpuna o ke au i hala. Inä he mau hä'ina nane, e leka uila mai iä rsolis@hawaii.edu me ka hö'ike 'ana i ka helu o ka nane a me ka hä'ina me kahi wehewehe 'ana.
A 'auhea 'oukou e nä loea huli nane o këia wä, eia mai kahi nane hou ma lalo nei. E ho'ä'o nö ho'i paha. He nane ia i hana 'ia e kekahi kanaka o ke au i hala, a 'o kona inoa kapakapa, 'o ia 'o Ke Kai Hawanawana. 'O ka makana e lilo ana i ka mea mua näna e hö'ike mai i ka hä'ina o ka nane ma lalo nei, 'o ia ka mo'olelo o Kamiki (ka hapa mua o ia mo'olelo) i hana kope 'ia mai ka nüpepa kahiko mai a humuhumu 'ia i puke. Eia mai ka nane.
Ka nane 5
Kuu wahi i'a he makani ka upena e loaa ai. Heaha ka inoa o kuu i'a?
Inä he nane paha kä kekahi, e ho'ouna mai a e pa'i 'ia nö ma Kauakükalahale nei. Ke aloha nö.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|