Ka Pakalaki
Synopsis: A few actions were believed to have caused misfortune or bad luck. Are there any others that people have heard about?
'Auhea 'oukou, he wahi nīnau ko ka mea kākau iā 'oukou e nā hoa makamaka. 'Oiai, i kekahi lā i hala iho nei, ua pau ka pono o kekahi hana a ko 'oukou mea kākau, a ma muli paha ia o ka pakalaki. A no ia mea ka nīnau e hāpai 'ia a'e nei. He aha nā mea e hewa ai a pō'ino ai paha ka hana a kekahi kanaka?
Ma ka mo'olelo kahiko, ho'omaopopo ihola au i kekahi mea e kama'ilio ana no ka mea pakalaki. Ua 'ōlelo 'ia, ke kāhea kua 'ia ke kanaka ma kona alahele, he mea ia e pau ai ka pono o ia huaka'i. He huaka'i aha lā ia, akā e aho e ho'i ia kanaka i kauhale, 'oiai, 'a'ohe wahi hua pōmaika'i e loa'a.
I ka nānā 'ana aku i loko o ka puke 'Ōlelo No'eau, hō'ike mai 'o Mary Kawena Pukui, he 'ōlelo no'eau ia, "Ua kāhea kua 'ia," a 'o ka mana'o, ke ho'omaka kekahi kanaka i ka hele aku ma kāna huaka'i, a kāhea 'ia aku ia kanaka e kekahi ma hope ona, he hoka ka hopena āna e 'ike ai ma ia hope mai. I kekahi manawa, 'ike akula ko 'oukou mea kākau i kekahi hoa ma ke alahele, ua hala akula na'e, a ma muli o ka piha hau'oli o ka na'au i ka 'ike 'ana aku i ua hoa lā me ka mana'o e kolekole paha, kāhea akula iā ia ala. 'Eā, ke lana nei ka mana'o, 'a'ole i hoka ua hoa aloha nei, a 'a'ole paha 'o ia i pilikia ma kona huaka'i.
'O kekahi hana pakalaki a ko 'oukou mea kākau i lohe ai i ke kupuna i ka mo'olelo mai, (he 'anakala ia no Kalani Makekau-Whitaker, e huikala mai, ua poina ihola ka inoa o ua kupuna aloha lā). Penei kāna 'ōlelo, 'a'ole maika'i ke holoholo ke kanaka, (ka hele 'ana ho'i i ka lawai'a), a 'ike aku i ke kanaka 'ōpe'a kua. Wahi a ua kupuna nei, ka 'ike 'ana aku i ia kanaka 'ōpe'a kua, he mea ia e maika'i 'ole ai ka hana a ka lawai'a, e ho'i nele ai paha i kauhale.
No ka 'ōpe'a kua, ke ho'omana'o nei kēia mea kākau i kekahi makahiki ma ka ho'okūkū mele 'o ka Merrie Monarch, ma ka lā o ka hula 'auana. E ka'i ana kekahi hālau hula ma ke kahua, me ka 'ōpe'a o ka lima ma hope o ke kua, a ma laila i pa'a ai nā lima a i ke kau 'ana ma luna o ke kahua, a iā lākou e hele ana me ka 'ōpe'a kua pū 'ana, pio ihola nā kukui a pau o ia wahi hale hō'ike'ike, a pēlā pū nō me ka uila, ke 'ole e kuhihewa kēia mea kākau. A hala he mau minuke, a laila, ho'ā hou 'ia a'ela nā kukui a me ka uila. 'O ka 'ōlelo a ka mea kūkala, 'o ia ho'i, 'a'ole i maopopo iki, he aha ka pilikia. Akā, ma muli paha ia o ia hele 'ōpe'a kua 'ana o nā kāne o ia hālau hula. 'A'ole i pili i ka lawai'a 'ana, akā 'o ia mau nō paha ka pakalaki, ke hana 'ia.
A no laila, eia nō kēia ke kauleo nei, inā he wahi 'ike ko kekahi no kekahi mea e pakalaki ai ke kanaka, e ho'omaopopo a'e i ka lehulehu ma o ka hō'ike 'ana mai i ia 'ike ma Kauakūkalahale, i 'ole paha e hana 'ia a hoka kekahi ma kona hele i ka holoholo, a i ka huaka'i 'ē aku paha.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani at the University of Hawai'i at Mānoa.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
Küpopou
Ka Pakalaki
Synopsis: A few actions were believed to have caused misfortune or bad luck. Are there any others that people have heard about?
'Auhea 'oukou, he wahi nïnau ko ka mea käkau iä 'oukou e nä hoa makamaka. 'Oiai, i kekahi lä i hala iho nei, ua pau ka pono o kekahi hana a ko 'oukou mea käkau, a ma muli paha ia o ka pakalaki. A no ia mea ka nïnau e häpai 'ia a'e nei. He aha nä mea e hewa ai a pö'ino ai paha ka hana a kekahi kanaka?
Ma ka mo'olelo kahiko, ho'omaopopo ihola au i kekahi mea e kama'ilio ana no ka mea pakalaki. Ua 'ölelo 'ia, ke kähea kua 'ia ke kanaka ma kona alahele, he mea ia e pau ai ka pono o ia huaka'i. He huaka'i aha lä ia, akä e aho e ho'i ia kanaka i kauhale, 'oiai, 'a'ohe wahi hua pömaika'i e loa'a.
I ka nänä 'ana aku i loko o ka puke 'Ölelo No'eau, hö'ike mai 'o Mary Kawena Pukui, he 'ölelo no'eau ia, "Ua kähea kua 'ia," a 'o ka mana'o, ke ho'omaka kekahi kanaka i ka hele aku ma käna huaka'i, a kähea 'ia aku ia kanaka e kekahi ma hope ona, he hoka ka hopena äna e 'ike ai ma ia hope mai. I kekahi manawa, 'ike akula ko 'oukou mea käkau i kekahi hoa ma ke alahele, ua hala akula na'e, a ma muli o ka piha hau'oli o ka na'au i ka 'ike 'ana aku i ua hoa lä me ka mana'o e kolekole paha, kähea akula iä ia ala. 'Eä, ke lana nei ka mana'o, 'a'ole i hoka ua hoa aloha nei, a 'a'ole paha 'o ia i pilikia ma kona huaka'i.
'O kekahi hana pakalaki a ko 'oukou mea käkau i lohe ai i ke kupuna i ka mo'olelo mai, (he 'anakala ia no Kalani Makekau-Whitaker, e huikala mai, ua poina ihola ka inoa o ua kupuna aloha lä). Penei käna 'ölelo, 'a'ole maika'i ke holoholo ke kanaka, (ka hele 'ana ho'i i ka lawai'a), a 'ike aku i ke kanaka 'öpe'a kua. Wahi a ua kupuna nei, ka 'ike 'ana aku i ia kanaka 'öpe'a kua, he mea ia e maika'i 'ole ai ka hana a ka lawai'a, e ho'i nele ai paha i kauhale.
No ka 'öpe'a kua, ke ho'omana'o nei këia mea käkau i kekahi makahiki ma ka ho'okükü mele 'o ka Merrie Monarch, ma ka lä o ka hula 'auana. E ka'i ana kekahi hälau hula ma ke kahua, me ka 'öpe'a o ka lima ma hope o ke kua, a ma laila i pa'a ai nä lima a i ke kau 'ana ma luna o ke kahua, a iä läkou e hele ana me ka 'öpe'a kua pü 'ana, pio ihola nä kukui a pau o ia wahi hale hö'ike'ike, a pëlä pü nö me ka uila, ke 'ole e kuhihewa këia mea käkau. A hala he mau minuke, a laila, ho'ä hou 'ia a'ela nä kukui a me ka uila. 'O ka 'ölelo a ka mea kükala, 'o ia ho'i, 'a'ole i maopopo iki, he aha ka pilikia. Akä, ma muli paha ia o ia hele 'öpe'a kua 'ana o nä käne o ia hälau hula. 'A'ole i pili i ka lawai'a 'ana, akä 'o ia mau nö paha ka pakalaki, ke hana 'ia.
A no laila, eia nö këia ke kauleo nei, inä he wahi 'ike ko kekahi no kekahi mea e pakalaki ai ke kanaka, e ho'omaopopo a'e i ka lehulehu ma o ka hö'ike 'ana mai i ia 'ike ma Kauakükalahale, i 'ole paha e hana 'ia a hoka kekahi ma kona hele i ka holoholo, a i ka huaka'i 'ë aku paha.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani at the University of Hawai'i at Mänoa.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|