‘O ‘Amelika, he keiki na Kalaihaohio
Ku'uipou'iokalani Perez-Kaiwi
Synopsis: This concludes a series of articles describing the overthrow of the Hawaiian Kingdom and America's continued occupation of the Hawaiian Islands. America's failure to fulfill the stipulations of previous treaties entered into with the Hawaiian monarchy indicates a pattern of unreliability that continues to this day.
I ka wā kahiko, aia ke aupuni mō'ī o Hawai'i ma lalo iho o ka malu o nā ali'i Hawai'i. Ua aha 'ia? Ma nā kōlamu mua 'elua i 'ike 'ia ai ka hana lapuwale a nā mamo mikioneli, ka po'e kālepa a me ka po'e 'Amelika. Ua puni kēia po'e kōlea i ka 'āina, ke ea o ke aupuni, ke kālā a me ka mana. No laila, he keiki 'o 'Amelika na Kalaihaohia. Iā ia ka 'ānunu.
I kēlā pule aku nei, ua kama'ilio iki 'ia ke Kumukānāwai 'Ēlau i ka makahiki 1887. Na Kalākaua kēia Kumukānāwai i pūlima, akā, 'a'ole 'o ia 'o ka mea nāna i ho'omākaukau i kēia wahi palapala wahahe'e. Ua 'ōno'onou 'ia ka Mō'ī 'o Kalākaua. A ma ia makahiki like i loli ai ke 'ano o ke Ku'ikahi Pāna'i Like i hiki ai iā 'Amelika ke noho ho'okahi ma ke awalau o Pu'uloa, 'o ia ho'i 'o Pearl Harbor.
I ka lā 16 o Ianuali i ka makahiki 1893 i pae maiai kekahi manuā 'Amelika ma ke awalau 'o Honolulu. 'O John L. Stevens ka mea nāna i 'ae aku i ka pae 'ana mai o kēia manuā. Wahi a ka po'e nāna i huki like ma kēia hana, ua pae lākou ma ke awalau 'o Honolulu i mea e ho'opakele mai ai i ka po'e 'Amelika e noho ana ma O'ahu nei. I kekahi lā a'e, 'o ia ho'i ka lā 17 o Ianuali, ua kūkala kekahi hui nona nā lālā he 13 a i kapa 'ia kona inoa 'o ke "Committee of Safety", i kekahi nūhou ho'okaumaha i ka po'e Hawai'i. Ua ho'okahuli 'ia ke aupuni Hawai'i e kēia wahi po'e kipi. He mau kānaka 'Amelika kekahi o lākou ala. Pehea lā ho'i lākou i hana ai pēlā? Ua ho'ohana 'ia ka pū'ali koa o 'Amelika, 'o ka mea nāna i pae i ke awalau 'o Honolulu, ma ke 'ano i mea ho'omaka'u i ka Mō'ī Wahine, iā Lili'uokalani.
I loko nō o ka ho'oikaika nui 'ana a ka Mō'ī Wahine Lili'uokalani, ke Komisina James Blount, nā lālā o nā Hui Aloha 'Āina, a me nā Hawai'i he nui hou aku, i ka ho'oponopono 'ana i kēia hana kohu 'ole, 'o ka ho'okahuli 'ia o ke aupuni mō'ī, 'o ia mau nō ke kūlana o ke aupuni mō'ī, he aupuni e noho hewa 'ia nei e kekahi aupuni 'imi hana a make'e 'āina.
No laila, eia nō kākou ke noho hemahema nei ma lalo iho o ka "malu" o 'Amelika Hui pū 'ia. Ua ho'okō 'ole 'ia nā ku'ikahi. Ua kū'ē loa 'ia ko kākou aupuni mō'ī e kahi po'e kālepa o 'Amelika, a ua ho'ololi 'ia nā koina koho pāloka ma loko o ke Kumukānāwai 'Ēlau i mea e emi mai ai ka mana koho o ka po'e Hawai'i. He mau hana kēia i lawelawe 'ia e ke aupuni 'Amelika. He keiki nō ia na Kalaihaohia.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
‘O ‘Amelika, he keiki na Kalaihaohio
Ku'uipou'iokalani Perez-Kaiwi
Synopsis: This concludes a series of articles describing the overthrow of the Hawaiian Kingdom and America's continued occupation of the Hawaiian Islands. America's failure to fulfill the stipulations of previous treaties entered into with the Hawaiian monarchy indicates a pattern of unreliability that continues to this day.
I ka wä kahiko, aia ke aupuni mö'ï o Hawai'i ma lalo iho o ka malu o nä ali'i Hawai'i. Ua aha 'ia? Ma nä kölamu mua 'elua i 'ike 'ia ai ka hana lapuwale a nä mamo mikioneli, ka po'e kälepa a me ka po'e 'Amelika. Ua puni këia po'e kölea i ka 'äina, ke ea o ke aupuni, ke kälä a me ka mana. No laila, he keiki 'o 'Amelika na Kalaihaohia. Iä ia ka 'änunu.
I këlä pule aku nei, ua kama'ilio iki 'ia ke Kumukänäwai 'Ëlau i ka makahiki 1887. Na Kaläkaua këia Kumukänäwai i pülima, akä, 'a'ole 'o ia 'o ka mea näna i ho'omäkaukau i këia wahi palapala wahahe'e. Ua 'öno'onou 'ia ka Mö'ï 'o Kaläkaua. A ma ia makahiki like i loli ai ke 'ano o ke Ku'ikahi Päna'i Like i hiki ai iä 'Amelika ke noho ho'okahi ma ke awalau o Pu'uloa, 'o ia ho'i 'o Pearl Harbor.
I ka lä 16 o Ianuali i ka makahiki 1893 i pae maiai kekahi manuä 'Amelika ma ke awalau 'o Honolulu. 'O John L. Stevens ka mea näna i 'ae aku i ka pae 'ana mai o këia manuä. Wahi a ka po'e näna i huki like ma këia hana, ua pae läkou ma ke awalau 'o Honolulu i mea e ho'opakele mai ai i ka po'e 'Amelika e noho ana ma O'ahu nei. I kekahi lä a'e, 'o ia ho'i ka lä 17 o Ianuali, ua kükala kekahi hui nona nä lälä he 13 a i kapa 'ia kona inoa 'o ke "Committee of Safety", i kekahi nühou ho'okaumaha i ka po'e Hawai'i. Ua ho'okahuli 'ia ke aupuni Hawai'i e këia wahi po'e kipi. He mau känaka 'Amelika kekahi o läkou ala. Pehea lä ho'i läkou i hana ai pëlä? Ua ho'ohana 'ia ka pü'ali koa o 'Amelika, 'o ka mea näna i pae i ke awalau 'o Honolulu, ma ke 'ano i mea ho'omaka'u i ka Mö'ï Wahine, iä Lili'uokalani.
I loko nö o ka ho'oikaika nui 'ana a ka Mö'ï Wahine Lili'uokalani, ke Komisina James Blount, nä lälä o nä Hui Aloha 'Äina, a me nä Hawai'i he nui hou aku, i ka ho'oponopono 'ana i këia hana kohu 'ole, 'o ka ho'okahuli 'ia o ke aupuni mö'ï, 'o ia mau nö ke külana o ke aupuni mö'ï, he aupuni e noho hewa 'ia nei e kekahi aupuni 'imi hana a make'e 'äina.
No laila, eia nö käkou ke noho hemahema nei ma lalo iho o ka "malu" o 'Amelika Hui pü 'ia. Ua ho'okö 'ole 'ia nä ku'ikahi. Ua kü'ë loa 'ia ko käkou aupuni mö'ï e kahi po'e kälepa o 'Amelika, a ua ho'ololi 'ia nä koina koho päloka ma loko o ke Kumukänäwai 'Ëlau i mea e emi mai ai ka mana koho o ka po'e Hawai'i. He mau hana këia i lawelawe 'ia e ke aupuni 'Amelika. He keiki nö ia na Kalaihaohia.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|