Ho‘oilina
Synopsis: A message to the readers of today and tomorrow. We need to write more in Hawaiian.
'Auhea 'oukou e nä hoa heluhelu o ke kolamu 'ölelo Hawai'i ho'okahi wale nö o nä nüpepa pula lä 'elua o Honolulu nei. He ake paha ko 'oukou e hö'ike a'e i kahi mana'o i mua o ke äkea i 'ike 'ia ho'i e nä hoa makamaka näna e kilo pinepine mai i nä paka ua o Kauakükalahale? Inä pëlä, e käkau 'ia mai!
Mali'a paha ke kuhi nei 'oukou he kolamu kapu këia no kahi pü'ulu mea käkau li'ili'i a 'a'ohe mea 'ë a'e e komo ana kona mana'o i loko nei. Eia mai ka'u i 'ike 'oukou. 'A'ole pëlä ka 'oia'i'o. 'O kekahi mana'o nui i ho'okumu 'ia ai këia kolamu, ua mana'o 'ia i wahi maika'i nö këia no ka po'e 'ölelo Hawai'i e hö'ike ai i ko käkou mau mana'o no nä nïnau nui o këia au a käkou e nünë nei. 'A'ohe mana'o komo 'ole o nëia kolamu, koe wale nö nä mana'o haku'epa a ka loko'ino, a no laila, 'o ko käkou "chance" ho'i këia e waiho mai ai i kahi mana'o kühohonu i 'ike nä hanauna e hiki mai ana.
Pëia ho'i ka'u 'ölelo mau 'ana i ka'u po'e haumäna, a no ka mea, eia nö käkou ke noi'i noelo nei ma loko o nä nüpepa kahiko i loa'a hou mai nä 'ike he manomano a lehulehu i waiho 'ia maila ma laila e ko käkou mau küpuna no ka nohona Hawai'i o ia au. 'O kä käkou kumu nö ho'i ia mau nüpepa näna e a'o mai e pili ana no ka mo'olelo o ko käkou lähui kanaka. Pömaika'i maoli nö käkou i ka 'eleu o ko käkou po'e küpuna i ke käkau mai i ko läkou mau mana'o no kä läkou i 'ike ai. Pehea lä käkou?
'A'ole nö i pau loa ko käkou mau küpuna i ke komo aku ma ia hana 'o ke käkau nüpepa. He käka'ikahi nö paha ka heluna o nä mea käkau i komo ko läkou ma-na'o ma loko o nä nüpepa kahiko, a 'o ka hapa nui o ka po'e, 'a'ole i ho'opa'a 'ia ko läkou mau mana'o ma loko o nä nüpepa, kahi e ili mai ai i o käkou nei. Aloha nö!
Ua maopopo he kuana'ike 'oko'a ko ka 'ölelo Hawai'i a 'oko'a ho'i ko ka 'ölelo haole, a no laila, ua 'oko'a ka mo'olelo e käkau 'ia ma ka 'ölelo Hawai'i a 'oko'a ka mo'olelo e käkau 'ia ma ka 'ölelo haole. Nui hewahewa nä mo'olelo e käkau 'ia nei ma ka 'ölelo haole a he käka'ikahi wale nö nä mea e käkau 'ia nei ma ka 'ölelo Hawai'i. He aha lä kä käkou e ho'oili ai i nä hanauna e hiki mai ana? He mo'olelo haole wale nö? 'O ko käkou "chance" këia e hö'ike ai i ko käkou mau mana'o ma o ka 'ölelo Hawai'i no nä hanana a käkou e 'ike nei a me nä nïnau a käkou e kükäkükä nei i këia au. A he 'chance" nö ho'i ia e waiho ai i ia mau mana'o no ka pono o nä mamo.
Aia nö paha kekahi kanaka e hänau ana ma hope o ka hala 'ana o ho'okahi haneli makahiki ma këia hope aku, a e heluhelu ana 'o ia ala i ka'u e käkau nei. 'O ka'u mamo pono'ï nö paha këlä. 'Eä, eia nö au ke hä'awi aku nei i ku'u aloha pau 'ole iä 'oe e ku'u mamo, a me ka'u 'ölelo a'oa'o ho'i - E ola kä käkou 'ölelo i nä kau a kau - a ma o ke käkau mau e ola ai!
Ho‘oilina
Synopsis: A message to the readers of today and tomorrow. We need to write more in Hawaiian.
'Auhea 'oukou e nā hoa heluhelu o ke kolamu 'ōlelo Hawai'i ho'okahi wale nō o nā nūpepa pula lā 'elua o Honolulu nei. He ake paha ko 'oukou e hō'ike a'e i kahi mana'o i mua o ke ākea i 'ike 'ia ho'i e nā hoa makamaka nāna e kilo pinepine mai i nā paka ua o Kauakūkalahale? Inā pēlā, e kākau 'ia mai!
Mali'a paha ke kuhi nei 'oukou he kolamu kapu kēia no kahi pū'ulu mea kākau li'ili'i a 'a'ohe mea 'ē a'e e komo ana kona mana'o i loko nei. Eia mai ka'u i 'ike 'oukou. 'A'ole pēlā ka 'oia'i'o. 'O kekahi mana'o nui i ho'okumu 'ia ai kēia kolamu, ua mana'o 'ia i wahi maika'i nō kēia no ka po'e 'ōlelo Hawai'i e hō'ike ai i ko kākou mau mana'o no nā nīnau nui o kēia au a kākou e nūnē nei. 'A'ohe mana'o komo 'ole o nēia kolamu, koe wale nō nā mana'o haku'epa a ka loko'ino, a no laila, 'o ko kākou "chance" ho'i kēia e waiho mai ai i kahi mana'o kūhohonu i 'ike nā hanauna e hiki mai ana.
Pēia ho'i ka'u 'ōlelo mau 'ana i ka'u po'e haumāna, a no ka mea, eia nō kākou ke noi'i noelo nei ma loko o nā nūpepa kahiko i loa'a hou mai nā 'ike he manomano a lehulehu i waiho 'ia maila ma laila e ko kākou mau kūpuna no ka nohona Hawai'i o ia au. 'O kā kākou kumu nō ho'i ia mau nūpepa nāna e a'o mai e pili ana no ka mo'olelo o ko kākou lāhui kanaka. Pōmaika'i maoli nō kākou i ka 'eleu o ko kākou po'e kūpuna i ke kākau mai i ko lākou mau mana'o no kā lākou i 'ike ai. Pehea lā kākou?
'A'ole nō i pau loa ko kākou mau kūpuna i ke komo aku ma ia hana 'o ke kākau nūpepa. He kāka'ikahi nō paha ka heluna o nā mea kākau i komo ko lākou ma-na'o ma loko o nā nūpepa kahiko, a 'o ka hapa nui o ka po'e, 'a'ole i ho'opa'a 'ia ko lākou mau mana'o ma loko o nā nūpepa, kahi e ili mai ai i o kākou nei. Aloha nō!
Ua maopopo he kuana'ike 'oko'a ko ka 'ōlelo Hawai'i a 'oko'a ho'i ko ka 'ōlelo haole, a no laila, ua 'oko'a ka mo'olelo e kākau 'ia ma ka 'ōlelo Hawai'i a 'oko'a ka mo'olelo e kākau 'ia ma ka 'ōlelo haole. Nui hewahewa nā mo'olelo e kākau 'ia nei ma ka 'ōlelo haole a he kāka'ikahi wale nō nā mea e kākau 'ia nei ma ka 'ōlelo Hawai'i. He aha lā kā kākou e ho'oili ai i nā hanauna e hiki mai ana? He mo'olelo haole wale nō? 'O ko kākou "chance" kēia e hō'ike ai i ko kākou mau mana'o ma o ka 'ōlelo Hawai'i no nā hanana a kākou e 'ike nei a me nā nīnau a kākou e kūkākūkā nei i kēia au. A he 'chance" nō ho'i ia e waiho ai i ia mau mana'o no ka pono o nā mamo.
Aia nō paha kekahi kanaka e hānau ana ma hope o ka hala 'ana o ho'okahi haneli makahiki ma kēia hope aku, a e heluhelu ana 'o ia ala i ka'u e kākau nei. 'O ka'u mamo pono'ī nō paha kēlā. 'Eā, eia nō au ke hā'awi aku nei i ku'u aloha pau 'ole iā 'oe e ku'u mamo, a me ka'u 'ōlelo a'oa'o ho'i - E ola kā kākou 'ōlelo i nā kau a kau - a ma o ke kākau mau e ola ai!
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|