Manene ka pepeiao
Laiana Wong
Synopsis: What is to be considered obscene language in Hawaiian?
ALOHA MAI e nā hoa heluhelu o Kauakūkalahale. E hāpai 'ia ma 'ane'i kekahi kumuhana i 'ano kāka'ikahi kona kama'ilio 'ia i mua o ke ākea. 'O ia ho'i ia mea 'o ka 'ōlelo pelapela. A ma mua na'e o ko kākou lu'u loa aku i loko o ia kae, he kūpono ke ho'ākāka 'ia kekahi mau mana'o e pili ana i kēia kumuhana.
'Oiai ua loli loa ke 'ano o ka 'ōlelo Hawai'i mai ka wā mai i hehi mua mai ai ka wāwae o kahi Kāpena Kuke ma luna o ko kākou nei one, a 'o ia loli nō ia i kēia wā a kākou e 'ike nei, 'a'ole nō e like ana ka mana'o o ia mea he pelapela i kēia mau lā me kona mana'o i ka wā ma mua. A no ia mea ho'i, no laila, aia nō paha kekahi mau 'ōlelo 'ana e manene ai ka pepeiao i kēia wā a he mea 'ole na'e kona ho'opuka 'ia i ka wā kahiko. A 'oiai ho'i, na kākou nō ia e ho'oholo i ka mea pelapela a me ka 'ole i kēia wā, e aho e huli aku ko kākou no'ono'o 'ana e pili ana no ia mea he pelapela i ka wā kahiko.
'O kekahi mana'o o ka hua'ōlelo "pelapela", he 'ano 'i'o nō ia i hele a palahū i ka hāpopopo 'ana mai. Mali'a paha, 'o ia kona mana'o nui i ka wā kahiko. Eia nō na'e kekahi mau mana'o e loa'a mai ma ka nānā 'ana i ka puke wehewehe 'ōlelo a Pukui mā lāua me Elbert: "filthy, dirty, nasty, indecent, unclean, vulgar, lewd, obscene." He mau mana'o hoihoi kēia, no ka mea, ma o ia mau hua'ōlelo lā e pili ai nā mea lepo i nā mea 'ino a kūpono 'ole paha. 'A'ole paha e pili pono ka lepo i ka 'ōlelo i ka wā kahiko, no ka mea, 'a'ole hiki ke 'ike 'ia ka hua'ōlelo. He mea kino 'ole ho'i ka 'ōlelo ma mua a ma hope o kona puka 'ana ma ka waha a 'a'ole hiki ke hauka'e i ka lepo. Inā na'e he mea 'ino ka lepo, a he mea 'ino ka 'ōlelo i kekahi manawa, ua hiki ke 'ike 'ia ka pilina o ka pelapela i ka 'ōlelo ma ke 'ano he kaona. 'O ka'u nīnau na'e, "Pehea ka mana'o o ka po'e kahiko?"
I kēia mau lā a kākou e noho nei, he mea "obscene" kekahi mau 'ōlelo 'ana no kekahi mau hana ho'oipoipo a kānaka. Ua pili anei ia mau hana i ka lepo? He mea pelapela anei ia mau hua'ōlelo i ke au kahiko? Eia hou kekahi, 'o nā hua'ōlelo no nā māhele kino o ke kanaka, he mea pelapela nō paha ia i kēia mau lā. Pehea ko lākou kūlana i ke au kahiko? Aia kekahi 'ōlelo no'eau: Kū ka ule, he'e ka laho." Ua pili nō kēia 'ōlelo i ke 'ano o ka 'ulu. He mea pelapela anei kēia? 'O kekahi inoa o ka mokupuni 'o Kaho'olawe, 'o ia nō 'o Kohemālamalama. He 'ōlelo pelapela ia inoa? Pehea ia mea he aikāne?
'A'ole paha e 'ike 'ia ke kūlana pelapela ma ka nānā wale aku nō i ka hua'ōlelo. Aia ke kūlana pelapela a maopopo kona kumu e ho'opuka 'ia ai. Aia nō a he mana'o ho'opailua ko ka mea nāna ia 'ōlelo e ho'opuka, a i 'ole ia, he mana'o ho'ohilahila a hō'ino paha, a laila, he 'ōlelo kūpono 'ole ia. A ua hiki paha ke kapa 'ia he 'ōlelo pelapela.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
Manene ka pepeiao
Laiana Wong
Synopsis: What is to be considered obscene language in Hawaiian?
ALOHA MAI e nä hoa heluhelu o Kauakükalahale. E häpai 'ia ma 'ane'i kekahi kumuhana i 'ano käka'ikahi kona kama'ilio 'ia i mua o ke äkea. 'O ia ho'i ia mea 'o ka 'ölelo pelapela. A ma mua na'e o ko käkou lu'u loa aku i loko o ia kae, he küpono ke ho'äkäka 'ia kekahi mau mana'o e pili ana i këia kumuhana.
'Oiai ua loli loa ke 'ano o ka 'ölelo Hawai'i mai ka wä mai i hehi mua mai ai ka wäwae o kahi Käpena Kuke ma luna o ko käkou nei one, a 'o ia loli nö ia i këia wä a käkou e 'ike nei, 'a'ole nö e like ana ka mana'o o ia mea he pelapela i këia mau lä me kona mana'o i ka wä ma mua. A no ia mea ho'i, no laila, aia nö paha kekahi mau 'ölelo 'ana e manene ai ka pepeiao i këia wä a he mea 'ole na'e kona ho'opuka 'ia i ka wä kahiko. A 'oiai ho'i, na käkou nö ia e ho'oholo i ka mea pelapela a me ka 'ole i këia wä, e aho e huli aku ko käkou no'ono'o 'ana e pili ana no ia mea he pelapela i ka wä kahiko.
'O kekahi mana'o o ka hua'ölelo "pelapela", he 'ano 'i'o nö ia i hele a palahü i ka häpopopo 'ana mai. Mali'a paha, 'o ia kona mana'o nui i ka wä kahiko. Eia nö na'e kekahi mau mana'o e loa'a mai ma ka nänä 'ana i ka puke wehewehe 'ölelo a Pukui mä läua me Elbert: "filthy, dirty, nasty, indecent, unclean, vulgar, lewd, obscene." He mau mana'o hoihoi këia, no ka mea, ma o ia mau hua'ölelo lä e pili ai nä mea lepo i nä mea 'ino a küpono 'ole paha. 'A'ole paha e pili pono ka lepo i ka 'ölelo i ka wä kahiko, no ka mea, 'a'ole hiki ke 'ike 'ia ka hua'ölelo. He mea kino 'ole ho'i ka 'ölelo ma mua a ma hope o kona puka 'ana ma ka waha a 'a'ole hiki ke hauka'e i ka lepo. Inä na'e he mea 'ino ka lepo, a he mea 'ino ka 'ölelo i kekahi manawa, ua hiki ke 'ike 'ia ka pilina o ka pelapela i ka 'ölelo ma ke 'ano he kaona. 'O ka'u nïnau na'e, "Pehea ka mana'o o ka po'e kahiko?"
I këia mau lä a käkou e noho nei, he mea "obscene" kekahi mau 'ölelo 'ana no kekahi mau hana ho'oipoipo a känaka. Ua pili anei ia mau hana i ka lepo? He mea pelapela anei ia mau hua'ölelo i ke au kahiko? Eia hou kekahi, 'o nä hua'ölelo no nä mähele kino o ke kanaka, he mea pelapela nö paha ia i këia mau lä. Pehea ko läkou külana i ke au kahiko? Aia kekahi 'ölelo no'eau: Kü ka ule, he'e ka laho." Ua pili nö këia 'ölelo i ke 'ano o ka 'ulu. He mea pelapela anei këia? 'O kekahi inoa o ka mokupuni 'o Kaho'olawe, 'o ia nö 'o Kohemälamalama. He 'ölelo pelapela ia inoa? Pehea ia mea he aikäne?
'A'ole paha e 'ike 'ia ke külana pelapela ma ka nänä wale aku nö i ka hua'ölelo. Aia ke külana pelapela a maopopo kona kumu e ho'opuka 'ia ai. Aia nö a he mana'o ho'opailua ko ka mea näna ia 'ölelo e ho'opuka, a i 'ole ia, he mana'o ho'ohilahila a hö'ino paha, a laila, he 'ölelo küpono 'ole ia. A ua hiki paha ke kapa 'ia he 'ölelo pelapela.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|