Pahua
KAUAKŪKALAHALE
Kekeha Solis
Synopsis: The story of Pahua, Kamehameha V's pet parrot. And a song composed for him by Kaehu, a famous composer of Kaua'i.
'O Pāhua kai 'ōlelo maila
I pāpale nui ko'u lā.
Komo a nalo ke po'o lā
Koe mai ke kino i waho lā.
Noho iho a li'uli'u lā
Luliluli mālie a'ela.
Hā'ina mai ka puana lā
'O Pāhua pāpale nui lā.
'O KA INOA o ke mele ma luna a'e nei, 'o ia 'o Pāpale nui, Pāhua pāpale nui. A na The Hawaiian Echoes i hīmeni i ua mele nei i ka wā ma mua aku o ka CD a me ka lola paha. 'O nā paukū i hō'ike 'ia a'e nei ma luna, he māhele pōkole wale nō ia no loko mai o kahi mele lō'ihi i kapa 'ia 'o Pahua ka i 'ōlelo mai. Aia nō ua mele nei ma ka puke Nā Mele Welo. He mele oli ia a ua haku 'ia i ke au iā Kamehameha V. Na Kaehu i haku. He haku mele kaulana 'o ia no Kaua'i. A i ka heluhelu 'ana aku nei o ko 'oukou mea kākau i ua mele oli nei a me kona mo'olelo, ulu ka hoi a komo ihola ka mana'o i loko o'u nei, e kākau mai i ka mo'olelo i mea e nanea ai 'oukou, nā makamaka heluhelu o Kauakūkalahale. Penei ka mo'olelo.
'O Kamehameha V, 'o ia ka mea e kū ana i ka moku, i Mō'ī ho'i no kēia pae 'āina nei 'o Hawai'i. A he manu aloha hānaiāhuhu kā ua Mō'ī nei, a 'o Pahua kona inoa. I kapa 'ia ka inoa o ia manu aloha ma ka inoa o ka ma'i o Kamehameha V, 'o Pahua.
Ho'okahi lā, nui ka leo o ua hānaiāhuhu nei a ke Ali'i i ka 'uā 'ana a'e, "Hula! Hula!"
['Eā, 'akahi nō paha 'oukou a lohe i ka manu 'ōlelo Hawai'i. Mai nō a poina, e nā makamaka heluhelu, 'o ka manu aloha, he manu wala'au nō ia, a 'oiai, 'o ka 'ōlelo Hawai'i nō ka 'ōlelo nui o nei 'āina i ia manawa, 'o ia ihola ka 'ōlelo a Pahua e ho'opuka ai.]
I ka manawa i lohe 'ia ai ia 'ōlelo a ia nei, 'o ka ho'omaka a'ela nō ia o nā kānaka oli e oli i nā oli hula like 'ole. 'A'ole i kū iki i ka makemake o ua Pahua nei, a uluhua a'ela 'o ia nei. 'Uā ana ka leo o ua manu aloha nei, "Hele ma kahi 'ē! Hele ma kahi 'ē!" I ka wā e oli ana nā kānaka, aia lā 'o Kaehu ke nānā wale maila nō i ka hānaiāhuhu a ke Ali'i.
Ma hope mai o ia lā, lilo ihola i mea ma'a mau iā Pahua ke kauoha 'ana aku i hula, a me kona hele 'ana a uluhua ma muli o ke kō 'ole o kona makemake.
A i kekahi lā a Pahua e kauoha ana i hula, komo maila 'o Kaehu, ka haku mele kaulana o Kaua'i, i loko o ka lumi, a 'o ko ia ala oli maila nō ia i kahi oli āna i haku ai ['o Pahua ka i 'Ōlelo Mai]. A maika'i wale ia mele ma nā 'ano a pau. Lele a 'oni'oni ana ua Pahua nei i ka lohe 'ana i ke oli a Kaehu me ka 'ī 'ana aku, "Le'ale'a! Le'ale'a!" A ma muli o ke kū 'ana o ia oli i ka hoi o ua manu aloha nei a ke Ali'i, a'o maila kekahi po'e, a 'a'ole nō i li'uli'u, laha akula ia oli a Kaehu a ma nā wahi kua'āina.
'O ia ihola ka mo'olelo o Pahua, ka manu aloha o Kamehameha V.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
Pahua
KAUAKÜKALAHALE
Kekeha Solis
Synopsis: The story of Pahua, Kamehameha V's pet parrot. And a song composed for him by Kaehu, a famous composer of Kaua'i.
'O Pähua kai 'ölelo maila
I päpale nui ko'u lä.
Komo a nalo ke po'o lä
Koe mai ke kino i waho lä.
Noho iho a li'uli'u lä
Luliluli mälie a'ela.
Hä'ina mai ka puana lä
'O Pähua päpale nui lä.
'O KA INOA o ke mele ma luna a'e nei, 'o ia 'o Päpale nui, Pähua päpale nui. A na The Hawaiian Echoes i hïmeni i ua mele nei i ka wä ma mua aku o ka CD a me ka lola paha. 'O nä paukü i hö'ike 'ia a'e nei ma luna, he mähele pökole wale nö ia no loko mai o kahi mele lö'ihi i kapa 'ia 'o Pahua ka i 'ölelo mai. Aia nö ua mele nei ma ka puke Nä Mele Welo. He mele oli ia a ua haku 'ia i ke au iä Kamehameha V. Na Kaehu i haku. He haku mele kaulana 'o ia no Kaua'i. A i ka heluhelu 'ana aku nei o ko 'oukou mea käkau i ua mele oli nei a me kona mo'olelo, ulu ka hoi a komo ihola ka mana'o i loko o'u nei, e käkau mai i ka mo'olelo i mea e nanea ai 'oukou, nä makamaka heluhelu o Kauakükalahale. Penei ka mo'olelo.
'O Kamehameha V, 'o ia ka mea e kü ana i ka moku, i Mö'ï ho'i no këia pae 'äina nei 'o Hawai'i. A he manu aloha hänaiähuhu kä ua Mö'ï nei, a 'o Pahua kona inoa. I kapa 'ia ka inoa o ia manu aloha ma ka inoa o ka ma'i o Kamehameha V, 'o Pahua.
Ho'okahi lä, nui ka leo o ua hänaiähuhu nei a ke Ali'i i ka 'uä 'ana a'e, "Hula! Hula!"
['Eä, 'akahi nö paha 'oukou a lohe i ka manu 'ölelo Hawai'i. Mai nö a poina, e nä makamaka heluhelu, 'o ka manu aloha, he manu wala'au nö ia, a 'oiai, 'o ka 'ölelo Hawai'i nö ka 'ölelo nui o nei 'äina i ia manawa, 'o ia ihola ka 'ölelo a Pahua e ho'opuka ai.]
I ka manawa i lohe 'ia ai ia 'ölelo a ia nei, 'o ka ho'omaka a'ela nö ia o nä känaka oli e oli i nä oli hula like 'ole. 'A'ole i kü iki i ka makemake o ua Pahua nei, a uluhua a'ela 'o ia nei. 'Uä ana ka leo o ua manu aloha nei, "Hele ma kahi 'ë! Hele ma kahi 'ë!" I ka wä e oli ana nä känaka, aia lä 'o Kaehu ke nänä wale maila nö i ka hänaiähuhu a ke Ali'i.
Ma hope mai o ia lä, lilo ihola i mea ma'a mau iä Pahua ke kauoha 'ana aku i hula, a me kona hele 'ana a uluhua ma muli o ke kö 'ole o kona makemake.
A i kekahi lä a Pahua e kauoha ana i hula, komo maila 'o Kaehu, ka haku mele kaulana o Kaua'i, i loko o ka lumi, a 'o ko ia ala oli maila nö ia i kahi oli äna i haku ai ['o Pahua ka i 'Ölelo Mai]. A maika'i wale ia mele ma nä 'ano a pau. Lele a 'oni'oni ana ua Pahua nei i ka lohe 'ana i ke oli a Kaehu me ka 'ï 'ana aku, "Le'ale'a! Le'ale'a!" A ma muli o ke kü 'ana o ia oli i ka hoi o ua manu aloha nei a ke Ali'i, a'o maila kekahi po'e, a 'a'ole nö i li'uli'u, laha akula ia oli a Kaehu a ma nä wahi kua'äina.
'O ia ihola ka mo'olelo o Pahua, ka manu aloha o Kamehameha V.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|