Grammy Hawai'i?

Synopsis: How can one fully appreciate Hawaiian music without an understanding of Hawaiian lyrics, and should such a person be involved in voting for the Hawaiian Grammy?

'Auhea wale 'oukou e nā makamaka heluhelu e nolu ehu nei ka 'ili i ke kilikilioe mai a Kauakūkalahale. Aloha hou mai nō kākou. Ke hā'awi aku nei au i ko'u mahalo piha i ku'u hoa e noho ala ma ma ka ua Kanilehua, iā Keola Donaghy, i kona haha'i 'ana mai i kahi mo'olelo no ke 'ano o ke koho 'ana i ka mea e lilo iā ia ua makana ho'ohanohano nei i kau maila kona inoa ma luna ma ke po'o mana'o.

Ua ha'oha'o nō paha kekahi po'e i ke koho 'ia o kahi sēdē i pa'a wale ai nō ka leo o ka pila a 'a'ohe wahi lohe 'ia o ka 'ōlelo Hawai'i. Pēlā ke koho 'ana mai ka wā mai i ho'okumu mua 'ia ai ka wae'ano Hawai'i o ia makana 'ekolu makahiki aku nei. Aia nō ka nui o ka mana koho ma nā lima o ka po'e malihini e noho ala ma 'Amelika, a he kāka'ikahi ka po'e mea sēdē o Hawai'i nei ma ia mau kōmike nona ia mana.

E 'olu'olu mai 'oe, e ka makamaka heluhelu, i ka hāpai hou 'ana mai a kō mea kākau nei i kekahi mana'o hou no kēia kumuhana ho'okahi nō. I loko nō o ke 'ano nahenahe o ka leo o ia mea he pila ke lohe aku, a me ke 'ano Hawai'i o kona ho'okani 'ia 'ana ma hope o ka hō'alu 'ia o nā kī, 'o ia mau ha'oha'o nō o ka mana'o i ke koho 'ole 'ia o kahi sēdē 'ōlelo Hawai'i.

'O ia mea he puolo, he mea laha mai 'ō a 'ō o ka honua, a he mahalo 'ia nō ho'i e kēlā me kēia lāhui kanaka. A i loko nō o ka 'oko'a o kēlā me kēia 'ano puolo, ua hiki nō ke mahalo 'ia e nā kānaka a pau. He mea ia e nanea wale ai ka pepeiao. 'A'ohe 'ōlelo e no'ono'o ai i kona mana'o. Pehea lā na'e e hiki ai i kekahi kanaka ke mahalo i ke mele i haku 'ia me nā hua'ōlelo o kekahi 'ōlelo 'ē i maopopo 'ole iā ia?

Aia ma nā hua'ōlelo o ke mele kekahi mana'o nāna e ho'opā aku i ka na'au o ka mea ho'olohe. Inā 'a'ole maopopo ka 'ōlelo, 'a'ohe wahi pā iki o ka na'au a he hapa mai nō ho'i ka nani o ia mele. He hala wale aku ke akamai o ka haku mele i ka 'ike 'ole 'ia ke maopopo 'ole ka mana'o. He mea nui ko'iko'i ka mana'o o nā hua'ōlelo, akā, inā 'a'ole maopopo ia 'ōlelo, aia nō ka 'ulu i ke alo a hala wale aku. No laila, pehea lā e hiki ai i ka mea 'ike 'ole i ka 'ōlelo Hawai'i ke noho ma ke 'ano i luna loiloi no nā mele Hawai'i? 'O ia nō 'oe 'o ka makapō i lilo i luna loiloi no ka ho'okūkū nani. He hāhā pō'ele'ele wale nō ka hana!

'Eā, e ka makamaka heluhelu, mai nō a mana'o mai he hō'ole ka'u i ka loa'a o kahi mana'o ma loko o ka leo o ka pila. He mana'o nō paha ke loa'a mai i kēlā me kēia mea ho'olohe. Inā na'e he mea 'ike 'ole i ka 'ōlelo Hawai'i ua mea ho'olohe nei, 'a'ole nō paha ia mana'o e pili i ke kuana'ike Hawai'i. A inā pēlā, ma hea ke 'ano Hawai'i o ia Grammy?

Grammy Hawai'i?

Synopsis: How can one fully appreciate Hawaiian music without an understanding of Hawaiian lyrics, and should such a person be involved in voting for the Hawaiian Grammy?

'Auhea wale 'oukou e nä makamaka heluhelu e nolu ehu nei ka 'ili i ke kilikilioe mai a Kauakükalahale. Aloha hou mai nö käkou. Ke hä'awi aku nei au i ko'u mahalo piha i ku'u hoa e noho ala ma ma ka ua Kanilehua, iä Keola Donaghy, i kona haha'i 'ana mai i kahi mo'olelo no ke 'ano o ke koho 'ana i ka mea e lilo iä ia ua makana ho'ohanohano nei i kau maila kona inoa ma luna ma ke po'o mana'o.

Ua ha'oha'o nö paha kekahi po'e i ke koho 'ia o kahi sëdë i pa'a wale ai nö ka leo o ka pila a 'a'ohe wahi lohe 'ia o ka 'ölelo Hawai'i. Pëlä ke koho 'ana mai ka wä mai i ho'okumu mua 'ia ai ka wae'ano Hawai'i o ia makana 'ekolu makahiki aku nei. Aia nö ka nui o ka mana koho ma nä lima o ka po'e malihini e noho ala ma 'Amelika, a he käka'ikahi ka po'e mea sëdë o Hawai'i nei ma ia mau kömike nona ia mana.

E 'olu'olu mai 'oe, e ka makamaka heluhelu, i ka häpai hou 'ana mai a kö mea käkau nei i kekahi mana'o hou no këia kumuhana ho'okahi nö. I loko nö o ke 'ano nahenahe o ka leo o ia mea he pila ke lohe aku, a me ke 'ano Hawai'i o kona ho'okani 'ia 'ana ma hope o ka hö'alu 'ia o nä kï, 'o ia mau ha'oha'o nö o ka mana'o i ke koho 'ole 'ia o kahi sëdë 'ölelo Hawai'i.

'O ia mea he puolo, he mea laha mai 'ö a 'ö o ka honua, a he mahalo 'ia nö ho'i e këlä me këia lähui kanaka. A i loko nö o ka 'oko'a o këlä me këia 'ano puolo, ua hiki nö ke mahalo 'ia e nä känaka a pau. He mea ia e nanea wale ai ka pepeiao. 'A'ohe 'ölelo e no'ono'o ai i kona mana'o. Pehea lä na'e e hiki ai i kekahi kanaka ke mahalo i ke mele i haku 'ia me nä hua'ölelo o kekahi 'ölelo 'ë i maopopo 'ole iä ia?

Aia ma nä hua'ölelo o ke mele kekahi mana'o näna e ho'opä aku i ka na'au o ka mea ho'olohe. Inä 'a'ole maopopo ka 'ölelo, 'a'ohe wahi pä iki o ka na'au a he hapa mai nö ho'i ka nani o ia mele. He hala wale aku ke akamai o ka haku mele i ka 'ike 'ole 'ia ke maopopo 'ole ka mana'o. He mea nui ko'iko'i ka mana'o o nä hua'ölelo, akä, inä 'a'ole maopopo ia 'ölelo, aia nö ka 'ulu i ke alo a hala wale aku. No laila, pehea lä e hiki ai i ka mea 'ike 'ole i ka 'ölelo Hawai'i ke noho ma ke 'ano i luna loiloi no nä mele Hawai'i? 'O ia nö 'oe 'o ka makapö i lilo i luna loiloi no ka ho'okükü nani. He hähä pö'ele'ele wale nö ka hana!

'Eä, e ka makamaka heluhelu, mai nö a mana'o mai he hö'ole ka'u i ka loa'a o kahi mana'o ma loko o ka leo o ka pila. He mana'o nö paha ke loa'a mai i këlä me këia mea ho'olohe. Inä na'e he mea 'ike 'ole i ka 'ölelo Hawai'i ua mea ho'olohe nei, 'a'ole nö paha ia mana'o e pili i ke kuana'ike Hawai'i. A inä pëlä, ma hea ke 'ano Hawai'i o ia Grammy?