Starbulletin.com
Kauakukalahale



I mua ka 'ulu o ke alo ...

KAUAKŪKALAHALE
Kekeha Solis

Synopsis: A lesson from our kūpuna that continues to be overlooked. An example is provided by the Hawaiian Mission Children's Society in their overlooking Marilyn Lum Kanani Reppun as executive director.


'O ke po'omana'o e kau a'ela i luna, he 'ōlelo kaulana ia mai nā kūpuna mai, 'o ia ho'i, "I mua ihola nō kā ho'i ka 'ulu o ke alo, a 'o ka hala ihola nō ia." Na Kamaiopili kēia 'ōlelo kaulana. A penei ka mo'olelo (no loko mai o ka Hoku o Hawaii, 03/13/30).

Wahi a Kamaiopili i olelo aku ai i kekahi poe e akoakoa ana, iaia e paani pahupahu ana me ka Moi Kalakaua.

"Imua ihola no ka hoi ka ulu o ke alo, a o ka hala ihola noia."

I na wa apau a ka Moi e hoea aku ai i Lahaina, o Kamaiopili ka hoa paani pahupahu, e puka mau ana keia olelo mai kona waha aku.

Hoohuwoi ka Moi no kela mau olelo a Kamaiopili, hoomaka ka Moi e imi i ka manao o keia olelo a na ke Kuhina Kapena i wehewehe mai i ka manao o kela olelo a Kamaiopili.

Heaha kau mau mea i hoopaa aku ai ia Kamaiopili, noonoo ka Moi a hoike akula ia Kapena, he oiaio, ua hoopaa au me Kamaiopili, ina e lilo au i Moi, e hookohu aku au iaia i Lunakanawai no ka Aha Apana o Lahaina, aole no nae au i malama i kela olelo poopaa [ho'opa'a].

'O ka 'ulu, 'o ia nō 'o Kamaiopili, a ua hala nō iā Kalākaua i ka 'ike 'ole 'ia, i loko o ko lāua pā'ani pahupahu pū 'ana ma Lahaina.

'O ia mo'olelo, he hō'ike ia i ke 'ano o ke kanaka, a he mea ia e 'ike mau 'ia nei a hiki i kēia lā ma Hawai'i nei a puni. E like ho'i me ka hana a ka 'Oihana Ho'ona'auao, he mea mau iā lākou ala ka 'imi 'ana i nā kumu kula o 'Amelika i mau kumu na nā keiki a kākou ma kēia pae 'āina. A pēia pū me ka polokalamu "Teach For America." He polokalamu ho'i ia e hele mai ai nā malihini i Hawai'i nei no ke a'o 'ana ma nā kula aupuni o kākou. 'Ehia mea aloha i nā keiki o Hawai'i nei. 'A'ole mālama 'ia ko Hawai'i. I mua nō kā ho'i nā 'ulu o ke alo a 'o ka hala ihola nō ia.

A 'akahi nō a laha a'e ka hala hou 'ana o kekahi 'ulu i mua o ke alo o ka Hawaiian Mission Children's Society. 'O ia nō 'o Marilyn Lum Kanani Reppun. 'O ke po'o 'o ia o nā kahu puke o ka hale waihona puke o ia 'ahahui. 'A'ole o kana mai kona mākaukau a me kona akamai ma ka lawelawe 'ana i ke kuleana o ia 'oihana. A he wahine aloha 'o ia a me ka lokomaika'i. A i ka ha'alele 'ana o Kimberly Kehling i ke kūlana luna ho'okō o ia 'ahahui, noi 'ia 'o Kanani e lilo i luna ho'okō kūikawā. A ho'omaka ihola ka 'imi 'ana i kanaka nāna e ho'opiha i ka mākālua e waiho hakahaka ana. He 'imi na'e ia na ka makapō, a na ka na'aupō paha. Ma hope mai o nā mahina he 7 a 'oi, loa'a maila ka mea nāna e ho'opiha i ka mākālua, a 'a'ole ia 'o ua 'o Kanani. Auē! I mua nō kā ho'i ka 'ulu (Kanani) o ke alo, a 'o ka hala ihola nō ia.

Aloha nō 'o Kanani. Ho'okahi mahina ma hope mai, ho'opau 'ia 'o ia ma kāna hana, akā he mo'olelo ia no kahi wā aku.

Online Resources:
» Ulukau.org
» Hawaiian-English Dictionary

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.

E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)


BACK TO TOP


I mua ka 'ulu o ke alo ...

KAUAKÜKALAHALE
Kekeha Solis

Synopsis: A lesson from our küpuna that continues to be overlooked. An example is provided by the Hawaiian Mission Children's Society in their overlooking Marilyn Lum Kanani Reppun as executive director.


'O ke po'omana'o e kau a'ela i luna, he 'ölelo kaulana ia mai nä küpuna mai, 'o ia ho'i, "I mua ihola nö kä ho'i ka 'ulu o ke alo, a 'o ka hala ihola nö ia." Na Kamaiopili këia 'ölelo kaulana. A penei ka mo'olelo (no loko mai o ka Hoku o Hawaii, 03/13/30).

Wahi a Kamaiopili i olelo aku ai i kekahi poe e akoakoa ana, iaia e paani pahupahu ana me ka Moi Kalakaua.

"Imua ihola no ka hoi ka ulu o ke alo, a o ka hala ihola noia."

I na wa apau a ka Moi e hoea aku ai i Lahaina, o Kamaiopili ka hoa paani pahupahu, e puka mau ana keia olelo mai kona waha aku.

Hoohuwoi ka Moi no kela mau olelo a Kamaiopili, hoomaka ka Moi e imi i ka manao o keia olelo a na ke Kuhina Kapena i wehewehe mai i ka manao o kela olelo a Kamaiopili.

Heaha kau mau mea i hoopaa aku ai ia Kamaiopili, noonoo ka Moi a hoike akula ia Kapena, he oiaio, ua hoopaa au me Kamaiopili, ina e lilo au i Moi, e hookohu aku au iaia i Lunakanawai no ka Aha Apana o Lahaina, aole no nae au i malama i kela olelo poopaa [ho'opa'a].

'O ka 'ulu, 'o ia nö 'o Kamaiopili, a ua hala nö iä Kaläkaua i ka 'ike 'ole 'ia, i loko o ko läua pä'ani pahupahu pü 'ana ma Lahaina.

'O ia mo'olelo, he hö'ike ia i ke 'ano o ke kanaka, a he mea ia e 'ike mau 'ia nei a hiki i këia lä ma Hawai'i nei a puni. E like ho'i me ka hana a ka 'Oihana Ho'ona'auao, he mea mau iä läkou ala ka 'imi 'ana i nä kumu kula o 'Amelika i mau kumu na nä keiki a käkou ma këia pae 'äina. A pëia pü me ka polokalamu "Teach For America." He polokalamu ho'i ia e hele mai ai nä malihini i Hawai'i nei no ke a'o 'ana ma nä kula aupuni o käkou. 'Ehia mea aloha i nä keiki o Hawai'i nei. 'A'ole mälama 'ia ko Hawai'i. I mua nö kä ho'i nä 'ulu o ke alo a 'o ka hala ihola nö ia.

A 'akahi nö a laha a'e ka hala hou 'ana o kekahi 'ulu i mua o ke alo o ka Hawaiian Mission Children's Society. 'O ia nö 'o Marilyn Lum Kanani Reppun. 'O ke po'o 'o ia o nä kahu puke o ka hale waihona puke o ia 'ahahui. 'A'ole o kana mai kona mäkaukau a me kona akamai ma ka lawelawe 'ana i ke kuleana o ia 'oihana. A he wahine aloha 'o ia a me ka lokomaika'i. A i ka ha'alele 'ana o Kimberly Kehling i ke külana luna ho'okö o ia 'ahahui, noi 'ia 'o Kanani e lilo i luna ho'okö küikawä. A ho'omaka ihola ka 'imi 'ana i kanaka näna e ho'opiha i ka mäkälua e waiho hakahaka ana. He 'imi na'e ia na ka makapö, a na ka na'aupö paha. Ma hope mai o nä mahina he 7 a 'oi, loa'a maila ka mea näna e ho'opiha i ka mäkälua, a 'a'ole ia 'o ua 'o Kanani. Auë! I mua nö kä ho'i ka 'ulu (Kanani) o ke alo, a 'o ka hala ihola nö ia.

Aloha nö 'o Kanani. Ho'okahi mahina ma hope mai, ho'opau 'ia 'o ia ma käna hana, akä he mo'olelo ia no kahi wä aku.

Online Resources:
» Ulukau.org
» Hawaiian-English Dictionary

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.

E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)


Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html

Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.



BACK TO TOP
© Honolulu Star-Bulletin -- https://archives.starbulletin.com
Tools




E-mail City Desk