Pehea ke a'o a ke kōlea?
KAUAKŪKALAHALE
Māhealani Treaster
Synopsis: Although there is nothing wrong with teaching our children world history, what is it worth if they don't know anything about their own history? Instead of importing teachers from America, we should support effort to prepare teachers from our own communities who are grounded in local knowledge.
I ka hāpai 'ia 'ana o ka mana'o ē he makehewa ka ho'ohana 'ana i nā nūpepa 'ōlelo Hawai'i i ha'awina no nā kula, ua kū'ē aku nō kekahi po'e i mua o ke ākea ma ke kākau 'ana i loko o ka nūpepa Ke Au Okoa, Dekemaba 18, 1865, i nā hua'ōlelo ma lalo nei:
"Ma na kula o Amerika a me na Aupuni nui o ka honua nei, aole i haule iki ma kela kula keia kula, ka heluhelu ana i na moolelo o ko lakou aina ponoi iho. Aole o ka heluhelu no ma na hora kaawale, aka, ua lilo maoli no na buke Moolelo o ko lakou aina, i mau buke kula e hoopaanaau ai. Pela no i keia mau la ia kakou e noho nei, ua manao nui ia e na kumu kula, e heluhelu ia na moolelo o na Aupuni e. He hana lapuwale anei keia, e ao mau ia nei ma loko o ko kakou mau kaiaulu nei? Aole, aole loa no.
Ina he mea maikai no, a aohe he lapuwale, o ka heluhelu ana i na moolelo o ka aina ponoi iho, alaila, aohe he lapuwale o ka heluhelu ana i na nupepa maloko o na halekula o kakou nei. Ua olioli na keiki o Amelika, Beretania, Farani a me na Aupuni e, no ka mea, he mau kanaka kakau moolelo ko lakou, a ma ka hoomanawanui ana a ia poe akamai, ua hoolako ia mai ka poe opiopio, i na moolelo o na la i hala o ko lakou aina ponoi. A auhea hoi ka moolelo o kou one hanau e ke keiki Hawaii? Aia ho'i i hea? O mea kai panaau la i ke kaua ana i Nuuanu! Oia iho la ke ano o ke kakau ia ana o ko Hawaii nei moolelo, aia iloko o ka panaau o keia la, apopo nalowale aku. O ka oiaio maoli, aohe moolelo o Hawaii nei i kakau ia. A no ke aha la ka mea i lapuwale ai, ke heluhelu ia na nupepa e na haumana kula, oiai, aohe moolelo o ko lakou aina hanau a o na mea a lakou e ike ai ma na nupepa, no kela mea keia mea e hana ia ana maloko o kakou nei. O ke aha la auanei ka mea pono, o ka hoonaauao aku anei ia lakou i na mea o na Aupuni e, a e noho hupo i ko kakou nei?"
Eia mai ko'u mana'o no ka nīnau i hāpai 'ia ma luna: 'O ka mea pono, 'o ia ke a'o 'ana i ka mo'olelo Hawai'i i kā kākou mau keiki. No laila, e paipai kākou, e nā hoa makamaka, i nā polokalamu kūloko, no ka mea, 'o nā kumu wale nō i ho'omākaukau 'ia e ua mau polokalamu kūloko nei ke a'o i ka mo'olelo Hawai'i a me ka 'ike Hawai'i i kā kākou mau keiki. Mai puni wale kākou i ka mana'o o ka D.O.E. e ki'i i mau kumu mai nā 'āina 'ē mai. E maliu na'e i ka mana'o o nā kūpuna a paipai i ko Hawai'i pono'ī.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
Pehea ke a'o a ke kölea?
KAUAKÜKALAHALE
Mähealani Treaster
Synopsis: Although there is nothing wrong with teaching our children world history, what is it worth if they don't know anything about their own history? Instead of importing teachers from America, we should support effort to prepare teachers from our own communities who are grounded in local knowledge.
I ka häpai 'ia 'ana o ka mana'o ë he makehewa ka ho'ohana 'ana i nä nüpepa 'ölelo Hawai'i i ha'awina no nä kula, ua kü'ë aku nö kekahi po'e i mua o ke äkea ma ke käkau 'ana i loko o ka nüpepa Ke Au Okoa, Dekemaba 18, 1865, i nä hua'ölelo ma lalo nei:
"Ma na kula o Amerika a me na Aupuni nui o ka honua nei, aole i haule iki ma kela kula keia kula, ka heluhelu ana i na moolelo o ko lakou aina ponoi iho. Aole o ka heluhelu no ma na hora kaawale, aka, ua lilo maoli no na buke Moolelo o ko lakou aina, i mau buke kula e hoopaanaau ai. Pela no i keia mau la ia kakou e noho nei, ua manao nui ia e na kumu kula, e heluhelu ia na moolelo o na Aupuni e. He hana lapuwale anei keia, e ao mau ia nei ma loko o ko kakou mau kaiaulu nei? Aole, aole loa no.
Ina he mea maikai no, a aohe he lapuwale, o ka heluhelu ana i na moolelo o ka aina ponoi iho, alaila, aohe he lapuwale o ka heluhelu ana i na nupepa maloko o na halekula o kakou nei. Ua olioli na keiki o Amelika, Beretania, Farani a me na Aupuni e, no ka mea, he mau kanaka kakau moolelo ko lakou, a ma ka hoomanawanui ana a ia poe akamai, ua hoolako ia mai ka poe opiopio, i na moolelo o na la i hala o ko lakou aina ponoi. A auhea hoi ka moolelo o kou one hanau e ke keiki Hawaii? Aia ho'i i hea? O mea kai panaau la i ke kaua ana i Nuuanu! Oia iho la ke ano o ke kakau ia ana o ko Hawaii nei moolelo, aia iloko o ka panaau o keia la, apopo nalowale aku. O ka oiaio maoli, aohe moolelo o Hawaii nei i kakau ia. A no ke aha la ka mea i lapuwale ai, ke heluhelu ia na nupepa e na haumana kula, oiai, aohe moolelo o ko lakou aina hanau a o na mea a lakou e ike ai ma na nupepa, no kela mea keia mea e hana ia ana maloko o kakou nei. O ke aha la auanei ka mea pono, o ka hoonaauao aku anei ia lakou i na mea o na Aupuni e, a e noho hupo i ko kakou nei?"
Eia mai ko'u mana'o no ka nïnau i häpai 'ia ma luna: 'O ka mea pono, 'o ia ke a'o 'ana i ka mo'olelo Hawai'i i kä käkou mau keiki. No laila, e paipai käkou, e nä hoa makamaka, i nä polokalamu küloko, no ka mea, 'o nä kumu wale nö i ho'omäkaukau 'ia e ua mau polokalamu küloko nei ke a'o i ka mo'olelo Hawai'i a me ka 'ike Hawai'i i kä käkou mau keiki. Mai puni wale käkou i ka mana'o o ka D.O.E. e ki'i i mau kumu mai nä 'äina 'ë mai. E maliu na'e i ka mana'o o nä küpuna a paipai i ko Hawai'i pono'ï.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|