No Ka Haku Hua'ōlelo Hou
Synopsis: Hawaiian language media will promote community-wide effort in modernizing the lexicon.
I kēia au a kākou e 'ike nei, he nui nā mea hou o ka 'āina i 'ike 'ole 'ia e ka po'e kahiko. Aia nō ke kama'ilio 'ia o ua mau mea hou lā a he mau hua'ōlelo hou kā kākou. Eia mai ka nīnau nui: Na wai ia e haku i ua mau hua'ōlelo hou lā? 'O ka'u e no'ono'o nei, 'a'ole lawa kahi hui ho'okahi wale nō. Na kākou nō a pau ia kuleana e 'auamo.
No mākou haumāna o ke kulanui, 'a'ole maopopo ko mākou kuleana, no ka mea, ma loko o ka papa, aia i ke kumu ka mana ho'oholo no ke 'ano pololei o ka 'ōlelo. 'O ke kuleana nui o ka haumāna, 'o ia ka ho'opili 'ana i ka hana a me ka 'ōlelo a ke kumu. Akā, he minamina nui ka paipai 'ole 'ia o ko mākou mau mana'o pono'ī pehea ka pili a me ka 'ole i ka mana'o o ke kumu.
I nā lā i hala akula, ua haku ko kākou mau kūpuna i nā hua'ōlelo hou he nui hewahewa no kēlā me kēia mea, a eia ke lohe pinepine 'ia nei ua mau hua'ōlelo lā i kēia au. Ua hele a laha i ka ho'ohana nui 'ia e ka lehulehu. Ma o nā nūpepa Hawai'i kahiko i laha ai nā hua'ōlelo hou. I ka puka mai o nā hua ma laila, 'ike maka 'ia e ka lehulehu i ka heluhelu, a inā he hua'ōlelo kū i ka maika'i, e ho'ohana nui 'ia ma ia hope aku, a laha loa.
I kēia au, he mea pa'akikī ka ho'olaha 'ana i nā hua'ōlelo hou. 'A'ohe laha o ka 'ōlelo Hawai'i mai 'ō a 'ō o ka 'āina e like me kona kūlana ma mua, a 'a'ohe ona laha ma kēlā me kēia 'ohana o ke kaiāulu. A no ka mea, 'a'ohe pāpaho Hawai'i i kēia au, 'o ia ho'i, 'o ka lēkiō 'oe, 'o ke kīwī ho'i, ka pūnaewele, a pēlā aku. 'A'ohe o kākou kahua e kūkulu aku ai i ko kākou mau mana'o i mua o ke ākea, a i 'ike 'ia a i paka pū 'ia ho'i e nā kini lehulehu.
'O Māmaka Kaiao wale nō ka puke ho'okahi i pa'i 'ia ai nā hua'ōlelo hou no nā mana'o hou e komo nei i loko o kā kākou 'ōlelo. A pōmaika'i maoli nō kākou i ka puka mai o ia puke. He hana nui ia, a he mahalo nui 'ia ho'i, akā, 'a'ole lawa ia puke ho'okahi wale nō, no ka mea, 'a'ole pau ka 'ike i ka puke ho'okahi!
Eia nō ka mea 'āpiki. Aia nō i kēlā puke ka mana e alaka'i ai i ka no'ono'o o nā mea heluhelu. Inā e kākau 'ia kekahi mana'o ma ka puke, e puni ana nō nā mea heluhelu me ka mana'o 'o ia ho'okahi wale nō ka mana'o pololei. Inā e haku 'ia kekahi hua'ōlelo hou a pa'i 'ia i loko o ia puke, e puni ana ka lāhui ē 'o ia ho'okahi ka hua'ōlelo pololei. 'Eā, 'a'ole pēlā ke 'ano o kākou, ka po'e Hawai'i. He mau mana'o like 'ole ko kākou, a 'a'ole paha e hiki ke 'ōlelo 'ia he pololei kekahi a he hewa kekahi. He mana'o wale nō ia. A pēia ho'i ka hana a ke Kōmike Hua'ōlelo i pa'a i loko o Māmaka Kaiao. I loko nō o ko'u mahalo nui i ia hana a lākou lā, 'a'ole nō na'e e poina iā kākou ē he mana'o wale nō ia!
No laila, he aha lā kā kākou mea e hana ai? No'u iho, aia ka pono i ka ho'okumu 'ana a me ka ho'onohonoho 'ana i kekahi pāpaho Hawai'i i wahi e laha aku ai ko kākou mau mana'o a laha pū ai nō ho'i me kā kākou 'ōlelo.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
No Ka Haku Hua'ölelo Hou
Synopsis: Hawaiian language media will promote community-wide effort in modernizing the lexicon.
I këia au a käkou e 'ike nei, he nui nä mea hou o ka 'äina i 'ike 'ole 'ia e ka po'e kahiko. Aia nö ke kama'ilio 'ia o ua mau mea hou lä a he mau hua'ölelo hou kä käkou. Eia mai ka nïnau nui: Na wai ia e haku i ua mau hua'ölelo hou lä? 'O ka'u e no'ono'o nei, 'a'ole lawa kahi hui ho'okahi wale nö. Na käkou nö a pau ia kuleana e 'auamo.
No mäkou haumäna o ke kulanui, 'a'ole maopopo ko mäkou kuleana, no ka mea, ma loko o ka papa, aia i ke kumu ka mana ho'oholo no ke 'ano pololei o ka 'ölelo. 'O ke kuleana nui o ka haumäna, 'o ia ka ho'opili 'ana i ka hana a me ka 'ölelo a ke kumu. Akä, he minamina nui ka paipai 'ole 'ia o ko mäkou mau mana'o pono'ï pehea ka pili a me ka 'ole i ka mana'o o ke kumu.
I nä lä i hala akula, ua haku ko käkou mau küpuna i nä hua'ölelo hou he nui hewahewa no këlä me këia mea, a eia ke lohe pinepine 'ia nei ua mau hua'ölelo lä i këia au. Ua hele a laha i ka ho'ohana nui 'ia e ka lehulehu. Ma o nä nüpepa Hawai'i kahiko i laha ai nä hua'ölelo hou. I ka puka mai o nä hua ma laila, 'ike maka 'ia e ka lehulehu i ka heluhelu, a inä he hua'ölelo kü i ka maika'i, e ho'ohana nui 'ia ma ia hope aku, a laha loa.
I këia au, he mea pa'akikï ka ho'olaha 'ana i nä hua'ölelo hou. 'A'ohe laha o ka 'ölelo Hawai'i mai 'ö a 'ö o ka 'äina e like me kona külana ma mua, a 'a'ohe ona laha ma këlä me këia 'ohana o ke kaiäulu. A no ka mea, 'a'ohe päpaho Hawai'i i këia au, 'o ia ho'i, 'o ka lëkiö 'oe, 'o ke kïwï ho'i, ka pünaewele, a pëlä aku. 'A'ohe o käkou kahua e kükulu aku ai i ko käkou mau mana'o i mua o ke äkea, a i 'ike 'ia a i paka pü 'ia ho'i e nä kini lehulehu.
'O Mämaka Kaiao wale nö ka puke ho'okahi i pa'i 'ia ai nä hua'ölelo hou no nä mana'o hou e komo nei i loko o kä käkou 'ölelo. A pömaika'i maoli nö käkou i ka puka mai o ia puke. He hana nui ia, a he mahalo nui 'ia ho'i, akä, 'a'ole lawa ia puke ho'okahi wale nö, no ka mea, 'a'ole pau ka 'ike i ka puke ho'okahi!
Eia nö ka mea 'äpiki. Aia nö i këlä puke ka mana e alaka'i ai i ka no'ono'o o nä mea heluhelu. Inä e käkau 'ia kekahi mana'o ma ka puke, e puni ana nö nä mea heluhelu me ka mana'o 'o ia ho'okahi wale nö ka mana'o pololei. Inä e haku 'ia kekahi hua'ölelo hou a pa'i 'ia i loko o ia puke, e puni ana ka lähui ë 'o ia ho'okahi ka hua'ölelo pololei. 'Eä, 'a'ole pëlä ke 'ano o käkou, ka po'e Hawai'i. He mau mana'o like 'ole ko käkou, a 'a'ole paha e hiki ke 'ölelo 'ia he pololei kekahi a he hewa kekahi. He mana'o wale nö ia. A pëia ho'i ka hana a ke Kömike Hua'ölelo i pa'a i loko o Mämaka Kaiao. I loko nö o ko'u mahalo nui i ia hana a läkou lä, 'a'ole nö na'e e poina iä käkou ë he mana'o wale nö ia!
No laila, he aha lä kä käkou mea e hana ai? No'u iho, aia ka pono i ka ho'okumu 'ana a me ka ho'onohonoho 'ana i kekahi päpaho Hawai'i i wahi e laha aku ai ko käkou mau mana'o a laha pü ai nö ho'i me kä käkou 'ölelo.
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai'i at Mānoa.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html
Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.
|