Ka Imu A Kane
Synopsis: A story about a place named Kaupulehuimuakua.
'Auhea 'oukou e nā makamaka heluhelu, eia mai kahi mo'olelo, nona ka inoa e kau a'ela ma luna, e nanea ai ka maka i ka heluhelu. Mai loko mai ia o ke kino o kahi nupepa o ke au i hala. A ma mua o ka ho'omaka o ka mo'olelo, he hā'awi aloha kēia iā Halealoha Ayau a me nā kānaka e kāko'o nei iā ia. Penei ka mo'olelo.
O keia ka imu i kalua ia ai o Kane, aia keia imu i kahakai o Kaulupulehu (oia o Kaulupulehu i keia wa) e waiho nei a hiki i keia la a ka mea kakau e kui aku nei i lei na ka Hiwahiwa a ke Kalana o Hawaii e papahi aku ai ma kona mau kolamu na kona poe heluhelu e hoohialaai iho ai a piha ko lakou hauoli.
Penei ka moolelo o keia imu. I ke au kahiko loa, ao ke au no hoi ia e noho ana kela ame keia alii ma na Okana, na ahupuaa, na kalana, na kupono, na moaina ame na ili aina.
A maloko aku olaila na koele, na kihapai, na pauku aina, na hakuone, na kuakua ame na lele.
Nolaila, o ka noho ana o na alii ia wa, ua noho ma na Okana, a ina i nui na kanaka koa a ikaika meia alii, pela no e nee aku ai kona mana ame kona nui a pau holookoa ka moku oloko iaia, a kapa ia oia he alii aimoku.
E hoi ae kakou a kamailio no "Ka imu a Kane". Oiai e noho ana o Kumukea-Kalani, ke alii wahine o ke ahupuaa o Kaulupulehu, me kona poe Kaukaualii a me kona poe kanaka he mau lau ka nui.
O Kumukea-Kalani, he kaikuahine oia no Kane, ua noho oia me kona poe kanaka ma keia ahupuaa o Kaupulehu, a malalo mai ona na mo aina e pili pu ana.
I ka noho ana o ua aliiwahine nei me kona poe kaukaualii ame na kanaka me ka nanea ame ka noonoo ole ae e, eia ke kokoke mai nei ka wi e pahola mai iluna o ka aina, a ke hele mai la ma na ipuka hale o lakou.
Ua nee mai la ka la elike no me ke ano mau o ka la ke hoi mai ia Kona, ai-kupa-kupa ka la, hele a maloo na mea kanu, maloo na mea apau mai ke kai a ke kuahiwi.
Ai aku la ua aliiwahine nei a me kona poe kanaka a me na alii a pau ka ai, a pii aku la na kanaka i ka hapuu, ke ma'u, ka pala, ke pia ame ka hoio a hiki i ka pau ana oia mau mea, alaila ai aku la i ke poha a me ka noni a me ka i'a maloo.
O ka hele ia apau kela mau mea aohe wahi e loaa ai, oiai ua wi ka aina mai o a o.
Ua olelo aku la ua aliiwahine nei i kona poe kanaka, e hele e huli i kahi e loaa ai ke ola ia lakou, aohe nana iaia, oiai hookahi wale no ia, a ina no oia e make i ka pololi, ua hiki no, no ka mea, ua hiki i na kahu ke huna i kona mau iwi a nalo me ka ike ole ia, no ka mea, he mau iwi punahele kona.
Ua olelo mai la kona poe kanaka iaia, aole lakou i makemake e hana pela, ua oi aku ko makou pono e noho pu me oe a make like me oe e kelii wahine, oiai, he mau iwi make no keia mahope ou e Kalani. Ua ike io iho la no hoi ua aliiwahine nei i ka oiaio o ka manao o kona poe kanaka.
('A'ole i pau.)
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
Ka Imu A Kane
Synopsis: A story about a place named Kaupulehuimuakua.
'Auhea 'oukou e nä makamaka heluhelu, eia mai kahi mo'olelo, nona ka inoa e kau a'ela ma luna, e nanea ai ka maka i ka heluhelu. Mai loko mai ia o ke kino o kahi nupepa o ke au i hala. A ma mua o ka ho'omaka o ka mo'olelo, he hä'awi aloha këia iä Halealoha Ayau a me nä känaka e käko'o nei iä ia. Penei ka mo'olelo.
O keia ka imu i kalua ia ai o Kane, aia keia imu i kahakai o Kaulupulehu (oia o Kaulupulehu i keia wa) e waiho nei a hiki i keia la a ka mea kakau e kui aku nei i lei na ka Hiwahiwa a ke Kalana o Hawaii e papahi aku ai ma kona mau kolamu na kona poe heluhelu e hoohialaai iho ai a piha ko lakou hauoli.
Penei ka moolelo o keia imu. I ke au kahiko loa, ao ke au no hoi ia e noho ana kela ame keia alii ma na Okana, na ahupuaa, na kalana, na kupono, na moaina ame na ili aina.
A maloko aku olaila na koele, na kihapai, na pauku aina, na hakuone, na kuakua ame na lele.
Nolaila, o ka noho ana o na alii ia wa, ua noho ma na Okana, a ina i nui na kanaka koa a ikaika meia alii, pela no e nee aku ai kona mana ame kona nui a pau holookoa ka moku oloko iaia, a kapa ia oia he alii aimoku.
E hoi ae kakou a kamailio no "Ka imu a Kane". Oiai e noho ana o Kumukea-Kalani, ke alii wahine o ke ahupuaa o Kaulupulehu, me kona poe Kaukaualii a me kona poe kanaka he mau lau ka nui.
O Kumukea-Kalani, he kaikuahine oia no Kane, ua noho oia me kona poe kanaka ma keia ahupuaa o Kaupulehu, a malalo mai ona na mo aina e pili pu ana.
I ka noho ana o ua aliiwahine nei me kona poe kaukaualii ame na kanaka me ka nanea ame ka noonoo ole ae e, eia ke kokoke mai nei ka wi e pahola mai iluna o ka aina, a ke hele mai la ma na ipuka hale o lakou.
Ua nee mai la ka la elike no me ke ano mau o ka la ke hoi mai ia Kona, ai-kupa-kupa ka la, hele a maloo na mea kanu, maloo na mea apau mai ke kai a ke kuahiwi.
Ai aku la ua aliiwahine nei a me kona poe kanaka a me na alii a pau ka ai, a pii aku la na kanaka i ka hapuu, ke ma'u, ka pala, ke pia ame ka hoio a hiki i ka pau ana oia mau mea, alaila ai aku la i ke poha a me ka noni a me ka i'a maloo.
O ka hele ia apau kela mau mea aohe wahi e loaa ai, oiai ua wi ka aina mai o a o.
Ua olelo aku la ua aliiwahine nei i kona poe kanaka, e hele e huli i kahi e loaa ai ke ola ia lakou, aohe nana iaia, oiai hookahi wale no ia, a ina no oia e make i ka pololi, ua hiki no, no ka mea, ua hiki i na kahu ke huna i kona mau iwi a nalo me ka ike ole ia, no ka mea, he mau iwi punahele kona.
Ua olelo mai la kona poe kanaka iaia, aole lakou i makemake e hana pela, ua oi aku ko makou pono e noho pu me oe a make like me oe e kelii wahine, oiai, he mau iwi make no keia mahope ou e Kalani. Ua ike io iho la no hoi ua aliiwahine nei i ka oiaio o ka manao o kona poe kanaka.
('A'ole i pau.)
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.
