He hana hō'ino kā!
Synopsis: Hawaiian leaders seem to always get hō'ino 'ia, from earlier times till now.
Aloha 'oe, e Kauakūkalahale, e 'olu'olu, i lumi ka'awale o kou kino lahilahi no'u e hō'ike ai i ka hana hō'ino 'ia o nā alaka'i Hawai'i.
Aloha nō ke alaka'i Hawai'i. Me he mea lā, he hana hō'ino wale ke aupuni iā ia mai ka wā ma mua mai a hiki i kēia mau lā. He mau alaka'i Hawai'i o ke au i hala kai hana hō'ino 'ia, 'a'ole e pau i ka helu 'ia ma nei kolamu pōkole, akā, eia kekahi, 'o John E. Bush, i hopu 'ia no kāna mau mea i kākau ai ma ka nūpepa. 'O ka Mō'īwahine Lili'uokalani kekahi, ua lilo i pa'ahao ma kona Hale Ali'i [ua 'ōlelo 'ia, ma muli o kona 'ike i ka hana o ka po'e Aloha Ali'i e ho'iho'i ai iā ia i ka Noho Ali'i]. Kāhāhā! He hana hō'ino kā ia i ua mau alaka'i Hawai'i nei. A pēia pū me ka mea a kākou e 'ike maka aku nei, 'o ia ho'i ka ho'opa'ahao 'ia 'ana o kahi alaka'i Hawai'i, 'o ia ho'i, 'o Halealoha Ayau, Esq. He aha lā kāna hana hewa? 'O ke aloha kupuna?
I mea paha ia hana hō'ino e hō'ike ai i ka Hawai'i, he mea 'ole ke alaka'i Hawai'i, a i mea ho'i paha e ho'opau ai i ke kāko'o i ua alaka'i nei. Eia kā, e like ho'i me ka hana a nā kūpuna o kākou mai ka wā ma mua mai, he hana makehewa wale iho nō ia, 'oiai, 'a'ole i akaku'u iki ke aloha, ka mālama, a me ka mahalo i ke alaka'i Hawai'i ma muli o ia hana hō'ino.
A 'o ka ho'opa'ahao 'ia 'ana o nei mau alaka'i, he hana ho'opunipuni nō ia. 'O ke kākau mana'o? 'O ka 'ike i ka hana e ho'iho'i 'ia ai ka Mō'īwahine i kona Noho Ali'i? 'O ke aloha kupuna? 'Eā, he mau hana hewa ia mau mea e noho pa'ahao ai ke kanaka? 'A'ole loa. Ua 'aihue 'ia nā mea like 'ole a aia lā ke waiho akula ma nā hale hō'ike'ike a puni ka honua, 'a'ole na'e kanaka ho'opa'ahao 'ia i loko nō o ka hana hewa [ka 'aihue] a me ka ho'omau 'ana i kahi hana hewa [ka hō'ike'ike i ka mea 'aihue 'ia]. He keu a ka lapuwale.
E mana'o 'ia ana paha, 'a'ole lawa nā pa'ahao o nā hale pa'ahao o Hawai'i nei? Inā he pono nā pa'ahao he nui e piha ai ka hale pa'ahao, e aho paha e hana i kānāwai e pāpā ana i ka pule i ke Akua, ka haipule, ka mālama 'ana i ka 'ōlelo a ke Akua. He mea ia e piha ku'i ai nā hale pa'ahao. Mai pāpā wale i ka ho'omana o kekahi mau kānaka, a hopu 'ia ia mau kānaka 'a'ole ia he hana i kū i ka pono. Akā, 'o ia paha ka pilikia, 'o ka nui o ka manawa, 'o ka hana kū i ka pono, 'a'ole ia he hana kū i ke kānāwai.
'A'ole paha e pau ka hana hō'ino i ke alaka'i Hawai'i, he mea mau ia i ke aupuni, ua lilo i hana kuluma. Akā, 'a'ole e pau iki ke aloha, ka mālama, ka mahalo, a me ke kāko'o i ke alaka'i Hawai'i, e like ho'i me ka hana a ko kākou mau kūpuna, pēia ana me kākou, a kau aku i nā mamo o kēia hope aku. A 'o ia ihola no ka manawa, eia nō kahi keiki ke mahalo aku nei me ke aloha i nā alaka'i a pau o kākou Hawai'i.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
He hana hö'ino kä!
Synopsis: Hawaiian leaders seem to always get hö'ino 'ia, from earlier times till now.
Aloha 'oe, e Kauakükalahale, e 'olu'olu, i lumi ka'awale o kou kino lahilahi no'u e hö'ike ai i ka hana hö'ino 'ia o nä alaka'i Hawai'i.
Aloha nö ke alaka'i Hawai'i. Me he mea lä, he hana hö'ino wale ke aupuni iä ia mai ka wä ma mua mai a hiki i këia mau lä. He mau alaka'i Hawai'i o ke au i hala kai hana hö'ino 'ia, 'a'ole e pau i ka helu 'ia ma nei kolamu pökole, akä, eia kekahi, 'o John E. Bush, i hopu 'ia no käna mau mea i käkau ai ma ka nüpepa. 'O ka Mö'ïwahine Lili'uokalani kekahi, ua lilo i pa'ahao ma kona Hale Ali'i [ua 'ölelo 'ia, ma muli o kona 'ike i ka hana o ka po'e Aloha Ali'i e ho'iho'i ai iä ia i ka Noho Ali'i]. Kähähä! He hana hö'ino kä ia i ua mau alaka'i Hawai'i nei. A pëia pü me ka mea a käkou e 'ike maka aku nei, 'o ia ho'i ka ho'opa'ahao 'ia 'ana o kahi alaka'i Hawai'i, 'o ia ho'i, 'o Halealoha Ayau, Esq. He aha lä käna hana hewa? 'O ke aloha kupuna?
I mea paha ia hana hö'ino e hö'ike ai i ka Hawai'i, he mea 'ole ke alaka'i Hawai'i, a i mea ho'i paha e ho'opau ai i ke käko'o i ua alaka'i nei. Eia kä, e like ho'i me ka hana a nä küpuna o käkou mai ka wä ma mua mai, he hana makehewa wale iho nö ia, 'oiai, 'a'ole i akaku'u iki ke aloha, ka mälama, a me ka mahalo i ke alaka'i Hawai'i ma muli o ia hana hö'ino.
A 'o ka ho'opa'ahao 'ia 'ana o nei mau alaka'i, he hana ho'opunipuni nö ia. 'O ke käkau mana'o? 'O ka 'ike i ka hana e ho'iho'i 'ia ai ka Mö'ïwahine i kona Noho Ali'i? 'O ke aloha kupuna? 'Eä, he mau hana hewa ia mau mea e noho pa'ahao ai ke kanaka? 'A'ole loa. Ua 'aihue 'ia nä mea like 'ole a aia lä ke waiho akula ma nä hale hö'ike'ike a puni ka honua, 'a'ole na'e kanaka ho'opa'ahao 'ia i loko nö o ka hana hewa [ka 'aihue] a me ka ho'omau 'ana i kahi hana hewa [ka hö'ike'ike i ka mea 'aihue 'ia]. He keu a ka lapuwale.
E mana'o 'ia ana paha, 'a'ole lawa nä pa'ahao o nä hale pa'ahao o Hawai'i nei? Inä he pono nä pa'ahao he nui e piha ai ka hale pa'ahao, e aho paha e hana i känäwai e päpä ana i ka pule i ke Akua, ka haipule, ka mälama 'ana i ka 'ölelo a ke Akua. He mea ia e piha ku'i ai nä hale pa'ahao. Mai päpä wale i ka ho'omana o kekahi mau känaka, a hopu 'ia ia mau känaka 'a'ole ia he hana i kü i ka pono. Akä, 'o ia paha ka pilikia, 'o ka nui o ka manawa, 'o ka hana kü i ka pono, 'a'ole ia he hana kü i ke känäwai.
'A'ole paha e pau ka hana hö'ino i ke alaka'i Hawai'i, he mea mau ia i ke aupuni, ua lilo i hana kuluma. Akä, 'a'ole e pau iki ke aloha, ka mälama, ka mahalo, a me ke käko'o i ke alaka'i Hawai'i, e like ho'i me ka hana a ko käkou mau küpuna, pëia ana me käkou, a kau aku i nä mamo o këia hope aku. A 'o ia ihola no ka manawa, eia nö kahi keiki ke mahalo aku nei me ke aloha i nä alaka'i a pau o käkou Hawai'i.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.