Küpopou
He mau mo‘olelo
Synopsis: A story about a kahuna, and another about a messenger.
|
Hookahi no Hawa-e Lauhue Kona
He olelo kahiko keia, a he olelo maa mau hoi i ka hoopuka ia e ka poe kaena i ka ikaika, a o ke kumu nae o ka hoea ana mai o keia olelo penei no ia:
Mauka o Keei ma kahi i kapa ia "Na ulu a Weli," he wahi i kaulana i ka powa i ke au kahiko loa, a ua maka'u ia ka hele hookahi ana ma ia wahi. E noho ana ma kekahi wahi kokoke ia wahi, he wahi kanaka nona ka inoa o Hawa-e, ua noonoo iho la ia i mea e kaulana ai kona inoa, a e kui aku ai kona ikaika, a hooholo iho la e hana oia i kahi hana e kui ai kona kaulana, nolaila pepehi iho la oia he mau kauna ilio, a lawe aku la a ma keia wahi i kaulana i ka powa oia hoi Na ulu a Weli, a hookauhihi ae la i ka naau ilio iluna o kela mau kumu ulu, a i ka maalo ana ae o ka poe hele ma ke kuamoo hele, e hilikau aku ana ka naau iluna o na kumu ulu. Heaha keia? wahi a ka ninau a ka poe hele. O ka naau keia o ka poe i make ia Hawae. A ua keu aku la ke kaulana o ka ikaika o Hawa-e, a ua puka aku la kela olelo kei "Hookahi no Hawa-e lauhue kona."
Ka mama oi loa
I kekahi manawa inu awa o Kakaalaneo ke alii, ma Lahaina, kahi i noho ai, hoouna aku la ia Eleio kana kukini mama, "E! Eleio e!!" e holo oe i awa no keia ahiahi, kii no anei oe a ka puawa i Hamoa lawe mai oe, hoolale aku oe i opae ia Waiohua, oia ke kaikuahine o Kakaalaneo.
Ka holo no ia o ua Eleio nei, a hiki ma ka hale o Ahualii, he kupua ia; ma Oopuola kona wahi i noho ai, ninau mai kela, "e hele ana oe i hea e Eleio?" e holo aku ana au i awa no ke alii; i aku la o Ahualii ia Eleio, "no ke alii aku hoi ka puawa la ea i wahi huluhulu mai hoi ko'u, ka niau aku la no ia o Eleio, imua na wawae, a hiki ma Waiohue hoolale ka opae, hele no ia a hiki ma Hana i Hamoa, loaa ka awa hoi mai ua loaa ka opae ia Waiohue, lawa ke kauoha no Kakaalaneo, ke alii, hiki oia ma Oopuola, nihi kona mau wawae, palanehe ka hele a Eleio. Ia ia i hala aku ai ma kekahi aoao o ke kahawai o Oopuola.
Kahea mai la me ka leo nui e Aahualii e! ina iho no ko awa la o ko huluhulu, me ko ia no he N. me ka ai no he hana lepo, me ka wai no he hana wai, kupu koke ka manao ino iloko o keia kupua, kona alualu no ia ia Eleio, ike mai la o Eleio, e holo aku ana o Aahualii; kuupau aku la ia i kona mama, ia holo ana a hiki ma Aalaloloa, he kaikuahine ko Eleio malaila; o Pohakuloa kona inoa, nana no i hoowalewale ia Aahualii, hala iki kahi manawa, a hiki o Eleio ma Waianuakole i Lahaina, kahea aku la me ka pau o ke aho i ka holo kiki, Kakaalaneo e! weheia ka puka o ka hale e! i kona hiki ana ma ka hale moe aku la kona poo iloko me na ukana, o kona mau wawae aia no i waho i keia holo ana; a Eleio, hookahi wale no la. Pipi holo kaao.
E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
BACK TO TOP
| Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.
|
|
|
Kūpopou
He mau mo‘olelo
Synopsis: A story about a kahuna, and another about a messenger.
|
Hookahi no Hawa-e Lauhue Kona
He olelo kahiko keia, a he olelo maa mau hoi i ka hoopuka ia e ka poe kaena i ka ikaika, a o ke kumu nae o ka hoea ana mai o keia olelo penei no ia:
Mauka o Keei ma kahi i kapa ia "Na ulu a Weli," he wahi i kaulana i ka powa i ke au kahiko loa, a ua maka'u ia ka hele hookahi ana ma ia wahi. E noho ana ma kekahi wahi kokoke ia wahi, he wahi kanaka nona ka inoa o Hawa-e, ua noonoo iho la ia i mea e kaulana ai kona inoa, a e kui aku ai kona ikaika, a hooholo iho la e hana oia i kahi hana e kui ai kona kaulana, nolaila pepehi iho la oia he mau kauna ilio, a lawe aku la a ma keia wahi i kaulana i ka powa oia hoi Na ulu a Weli, a hookauhihi ae la i ka naau ilio iluna o kela mau kumu ulu, a i ka maalo ana ae o ka poe hele ma ke kuamoo hele, e hilikau aku ana ka naau iluna o na kumu ulu. Heaha keia? wahi a ka ninau a ka poe hele. O ka naau keia o ka poe i make ia Hawae. A ua keu aku la ke kaulana o ka ikaika o Hawa-e, a ua puka aku la kela olelo kei "Hookahi no Hawa-e lauhue kona."
Ka mama oi loa
I kekahi manawa inu awa o Kakaalaneo ke alii, ma Lahaina, kahi i noho ai, hoouna aku la ia Eleio kana kukini mama, "E! Eleio e!!" e holo oe i awa no keia ahiahi, kii no anei oe a ka puawa i Hamoa lawe mai oe, hoolale aku oe i opae ia Waiohua, oia ke kaikuahine o Kakaalaneo.
Ka holo no ia o ua Eleio nei, a hiki ma ka hale o Ahualii, he kupua ia; ma Oopuola kona wahi i noho ai, ninau mai kela, "e hele ana oe i hea e Eleio?" e holo aku ana au i awa no ke alii; i aku la o Ahualii ia Eleio, "no ke alii aku hoi ka puawa la ea i wahi huluhulu mai hoi ko'u, ka niau aku la no ia o Eleio, imua na wawae, a hiki ma Waiohue hoolale ka opae, hele no ia a hiki ma Hana i Hamoa, loaa ka awa hoi mai ua loaa ka opae ia Waiohue, lawa ke kauoha no Kakaalaneo, ke alii, hiki oia ma Oopuola, nihi kona mau wawae, palanehe ka hele a Eleio. Ia ia i hala aku ai ma kekahi aoao o ke kahawai o Oopuola.
Kahea mai la me ka leo nui e Aahualii e! ina iho no ko awa la o ko huluhulu, me ko ia no he N. me ka ai no he hana lepo, me ka wai no he hana wai, kupu koke ka manao ino iloko o keia kupua, kona alualu no ia ia Eleio, ike mai la o Eleio, e holo aku ana o Aahualii; kuupau aku la ia i kona mama, ia holo ana a hiki ma Aalaloloa, he kaikuahine ko Eleio malaila; o Pohakuloa kona inoa, nana no i hoowalewale ia Aahualii, hala iki kahi manawa, a hiki o Eleio ma Waianuakole i Lahaina, kahea aku la me ka pau o ke aho i ka holo kiki, Kakaalaneo e! weheia ka puka o ka hale e! i kona hiki ana ma ka hale moe aku la kona poo iloko me na ukana, o kona mau wawae aia no i waho i keia holo ana; a Eleio, hookahi wale no la. Pipi holo kaao.
E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.