— ADVERTISEMENT —
Starbulletin.com



Kauakukalahale







Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html

Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.



Maemae ke
Kai i ka Pua
o ka Hala

Synopsis: A story about the origin of the saying, "Maemae ke Kai i ka Pua o ka Hala."

Aloha mai e nä hoa puni mo'olelo o ke au kahiko, eia mai kahi mo'olelo i pa'i 'ia ma loko o ka nüpepa Ka Leo O Ka Lahui o ka wä ma mua.

Maemae ke Kai i ka Pua o ka Hala

O keia poo maluna ae, oia kekahi o na olelo ano nui, a kaulana hoi iwaena o ko kakou mau pae moku nei.

O ka mea nana kela mau huaolelo hooheno maluna ae, i kamailio nui ia iwaena o keia lahui, oia o Keaweikekahialiiokamoku, kekahi o na 'lii hanau o Hawaii kuauli.

Nolaila, ke makemake nei makou e hoike aku iwaena o ka lahui oiwi oiaio ou e Hawaii, i ka mole, ke kumu, o kahi o kela mau huaolelo i hoea mai ai, i ole ai hoi kakou e kuhihewa wale, ma ka olelo ana.

O Keaweikekahialiiokamoku, oia ke alii nui o Kohala-nui, o Kohala-iki, o Kohala ua Apaapaa, o pili o Kalahikiola, o na puu haelelua.

I kekahi la maikai iloko o ke kupulau, oiai ua alii nei a me kona anaina alii e luakaha ana iloko o kona hale alii, aia hoi, ua ike ia aku la kekahi wahine i ka hele ana mai, a i kona kokoke ana mai ua ike ia aku la kona mau hiohiona, e hoike mai ana iaia iho he alii oia.

Aka, i mea e maopopo ai oia he alii, a alii ole paha, o ka Aha e kau ana ma ka puka, oia ka hoike, oia o Ahaula.

Aka, elike me ke kulana alii oiaio, o ua aliiwahine 'la ua hele mai la oia me ke kanalua ole, a kokoke ma kahi o ka aha e kau ana, oia ka wa i ike ia aku ai ka haule ana iho o ua aha nei, a hele loa mai la oia no ka hale, a pa hoi kahea a kamaaina iaia nei, a ua hooko aku la keia.

Komo maloko luana pu me na kamaaina, a li'u wale, pane mai la kamaaina, mama wale, ae, wahi a ka pane; pane hou no kamaaina, heaha kau huakai? He huakai imi hoa lealea.

Heaha kau lealea i makemake ai i hoa lealea nou?

He konane, wahi a ka pane.

A he, he aha kou kumu pili?

Hookahi no kumu pili o kamahele o na iwi.

A oia ka wa o Keaweikekahialiiokamoku i pane mai ai: "Maemae ke kai i ka pua o ka hala."

O ke kulana o ka wahine maikai maikai pu no me na olelo, o keia aliiwahine hoi, oia o Kaikilanialiiwahine- opuna.

A ma ona la i puka mai ai kela mau huaolelo, oiai, o keia aliiwahine, oia kekahi o na wahine ui loa, a o kona one hanau, o Malama i Puna Hawaii.

A ua konane hoi ka malihini me kamaaina, a ua eo i ka malihini.

['A'ole o kana mai ka honehone o ka leo o Kainani Kahaunaele a me ka Wish List Band i ka lä 18 o këia mahina nei ma Ho'okani Mänoa. Ua nanea maoli ka pepeiao. A i këia Pö'alima, ka lä 4 o Malaki, ma Ho'okani Mänoa, 'o 'Ale'a ka hui, he mau kähuli leo le'a o ka nahele. Ho'omaka i ka hola 7:00 o ke ahiahi.]





E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)



BACK TO TOP
|

Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.

Maemae ke
Kai i ka Pua
o ka Hala

Synopsis: A story about the origin of the saying, "Maemae ke Kai i ka Pua o ka Hala."

Aloha mai e nā hoa puni mo'olelo o ke au kahiko, eia mai kahi mo'olelo i pa'i 'ia ma loko o ka nūpepa Ka Leo O Ka Lahui o ka wā ma mua.

Maemae ke Kai i ka Pua o ka Hala

O keia poo maluna ae, oia kekahi o na olelo ano nui, a kaulana hoi iwaena o ko kakou mau pae moku nei.

O ka mea nana kela mau huaolelo hooheno maluna ae, i kamailio nui ia iwaena o keia lahui, oia o Keaweikekahialiiokamoku, kekahi o na 'lii hanau o Hawaii kuauli.

Nolaila, ke makemake nei makou e hoike aku iwaena o ka lahui oiwi oiaio ou e Hawaii, i ka mole, ke kumu, o kahi o kela mau huaolelo i hoea mai ai, i ole ai hoi kakou e kuhihewa wale, ma ka olelo ana.

O Keaweikekahialiiokamoku, oia ke alii nui o Kohala-nui, o Kohala-iki, o Kohala ua Apaapaa, o pili o Kalahikiola, o na puu haelelua.

I kekahi la maikai iloko o ke kupulau, oiai ua alii nei a me kona anaina alii e luakaha ana iloko o kona hale alii, aia hoi, ua ike ia aku la kekahi wahine i ka hele ana mai, a i kona kokoke ana mai ua ike ia aku la kona mau hiohiona, e hoike mai ana iaia iho he alii oia.

Aka, i mea e maopopo ai oia he alii, a alii ole paha, o ka Aha e kau ana ma ka puka, oia ka hoike, oia o Ahaula.

Aka, elike me ke kulana alii oiaio, o ua aliiwahine 'la ua hele mai la oia me ke kanalua ole, a kokoke ma kahi o ka aha e kau ana, oia ka wa i ike ia aku ai ka haule ana iho o ua aha nei, a hele loa mai la oia no ka hale, a pa hoi kahea a kamaaina iaia nei, a ua hooko aku la keia.

Komo maloko luana pu me na kamaaina, a li'u wale, pane mai la kamaaina, mama wale, ae, wahi a ka pane; pane hou no kamaaina, heaha kau huakai? He huakai imi hoa lealea.

Heaha kau lealea i makemake ai i hoa lealea nou?

He konane, wahi a ka pane.

A he, he aha kou kumu pili?

Hookahi no kumu pili o kamahele o na iwi.

A oia ka wa o Keaweikekahialiiokamoku i pane mai ai: "Maemae ke kai i ka pua o ka hala."

O ke kulana o ka wahine maikai maikai pu no me na olelo, o keia aliiwahine hoi, oia o Kaikilanialiiwahine- opuna.

A ma ona la i puka mai ai kela mau huaolelo, oiai, o keia aliiwahine, oia kekahi o na wahine ui loa, a o kona one hanau, o Malama i Puna Hawaii.

A ua konane hoi ka malihini me kamaaina, a ua eo i ka malihini.

['A'ole o kana mai ka honehone o ka leo o Kainani Kahaunaele a me ka Wish List Band i ka lā 18 o kēia mahina nei ma Ho'okani Mānoa. Ua nanea maoli ka pepeiao. A i kēia Pō'alima, ka lā 4 o Malaki, ma Ho'okani Mānoa, 'o 'Ale'a ka hui, he mau kāhuli leo le'a o ka nahele. Ho'omaka i ka hola 7:00 o ke ahiahi.]





E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.



| | | PRINTER-FRIENDLY VERSION
E-mail to City Desk

BACK TO TOP



© Honolulu Star-Bulletin -- https://archives.starbulletin.com

— ADVERTISEMENT —
— ADVERTISEMENTS —


— ADVERTISEMENTS —