|
Ahu ihola
ka hoka i
kapakai
Synopsis: An origin story of an 'ölelo no'eau printed in a Hawaiian language newspaper in the early 20th century.
Eia mai kahi mo'olelo o ke au kahiko e ho'onanea ai. He mo'olelo këia i pa'i 'ia ma kekahi nüpepa kahiko.
'O ka 'ölelo no'eau ma luna a'e, ua pili nö ia, i ka wä e pülapu 'ia ai kekahi mea, he 'ölelo no'eau këia na nä kama'äina kahiko o Kohala, Hawai'i, a ua puka paha, këia 'ölelo no'eau, ma muli mai o këia wahi mo'olelo penei:
He manawa lö'ihi i hala a'e nei, aia ho'i kekahi mau känaka 'elua, e mäkaukau ana e holo ma kekahi huaka'i, ma ka wa'a, mai Kapakai, Kohala aku, he wahi awapae 'u'uku ma waena o ka Heiau 'o Mo'okini a me ka Lae 'o 'Upolu, no Maui. Iä läua e mäkaukau nei e holo, 'ö'ili maila kekahi kanaka malihini, a noi maila iä läua 'o läkou ke holo pü, a ua 'ae koke aku nä känaka 'elua i käna noi. Iä läkou e holo ana i ka moana, a i waena o ka pö, ma waena o Maui a me Kohala, hä'awi maila ke kanaka ma mua o ka ihu o ka wa'a i ka hö'ailona, i kona hoa ma hope o ka wa'a e ho'omämä a'e i ko läua wa'a, ma ke kiola 'ana i kä läua 'öhua waiwai 'ole, e moe ho'ola'i ana i waena o ka wa'a, iä läua ihola ka nui o ka hana, i loko o ke kai.
'A'ole na'e këlä 'öhua he kanaka lölö, akä ua ma'a 'o ia i ka ho'ohana 'ana i ka lolo o kona po'o, inä 'a'ole he hana o kona mau lima. Ua 'ike akula 'o ia i ka hö'ailona i hä'awi 'ia mai, a ua maopopo ka mana'o, no laila ho'opuka a'ela 'o ia i këia mau 'ölelo:
"Auë!" wahi äna. "Poina akula kä ho'i ku'u mau leho!" no këlä mau 'ölelo ua lilo ia i mea na kekahi o këlä mau känaka e nïnau mai ai:
"Eia i hea nä leho?"
"Ua poina aku nei nö i ke awapae."
'Oiai he mea nui loa ka leho i këlä mau känaka, no laila no'ono'o ihola läua, ke loa'a mai këlä mau leho, a laila ua makepono ko läua luhi, he uku ia no kä läua 'öhua, no ka ho'i hou 'ana i hope, a holo hou mai no Maui, no laila ho'ohuli hou a'ela ka wa'a i hope, a hoe maila ua mau känaka nei me ka piha 'oli'oli a hiki i ka hö'ea 'ana i ke awapae.
"Aia i hea nä leho?" i nïnau mai ai ua mau känaka nei, i ka wä i lele aku ai 'o kä läua 'öhua no uka o ka 'äina, me ka ho'omaika'i no ka pakele 'ana o kona ola.
Kuhikuhi akula 'o ia i kekahi mau pöhaku 'elua e pili pü ana i loko o ka lepo ma kahi e kokoke ana iä ia, aia nö këlä mau pöhaku ke waiho lä a hiki i këia lä, ho'öho a'ela 'o ia me ka piha hau'oli:
"Ä, eia ua leho nei!" Mai këlä manawa mai, inä e pülapu 'ia ana kekahi mea a kü i kahi o ka hoka, a laila e kama'ilio mai ana nä kama'äina o Kohala i këia mau 'ölelo:
"Ahu ihola ka hoka i Kapakai!"
Ho‘okani Mänoa
Synopsis: Ho'okani Mänoa will be held every first and third Friday at UH.
Aloha mai käkou e nä hoa makamaka, mai poina i ka 'ahamele helu 'ekahi o Mänoa, 'o ia ho'i 'o Ho'okani.
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
|
Ahu ihola
ka hoka i
kapakai
Synopsis: An origin story of an 'ōlelo no'eau printed in a Hawaiian language newspaper in the early 20th century.
Eia mai kahi mo'olelo o ke au kahiko e ho'onanea ai. He mo'olelo kēia i pa'i 'ia ma kekahi nūpepa kahiko.
'O ka 'ōlelo no'eau ma luna a'e, ua pili nō ia, i ka wā e pūlapu 'ia ai kekahi mea, he 'ōlelo no'eau kēia na nā kama'āina kahiko o Kohala, Hawai'i, a ua puka paha, kēia 'ōlelo no'eau, ma muli mai o kēia wahi mo'olelo penei:
He manawa lō'ihi i hala a'e nei, aia ho'i kekahi mau kānaka 'elua, e mākaukau ana e holo ma kekahi huaka'i, ma ka wa'a, mai Kapakai, Kohala aku, he wahi awapae 'u'uku ma waena o ka Heiau 'o Mo'okini a me ka Lae 'o 'Upolu, no Maui. Iā lāua e mākaukau nei e holo, 'ō'ili maila kekahi kanaka malihini, a noi maila iā lāua 'o lākou ke holo pū, a ua 'ae koke aku nā kānaka 'elua i kāna noi. Iā lākou e holo ana i ka moana, a i waena o ka pō, ma waena o Maui a me Kohala, hā'awi maila ke kanaka ma mua o ka ihu o ka wa'a i ka hō'ailona, i kona hoa ma hope o ka wa'a e ho'omāmā a'e i ko lāua wa'a, ma ke kiola 'ana i kā lāua 'ōhua waiwai 'ole, e moe ho'ola'i ana i waena o ka wa'a, iā lāua ihola ka nui o ka hana, i loko o ke kai.
'A'ole na'e kēlā 'ōhua he kanaka lōlō, akā ua ma'a 'o ia i ka ho'ohana 'ana i ka lolo o kona po'o, inā 'a'ole he hana o kona mau lima. Ua 'ike akula 'o ia i ka hō'ailona i hā'awi 'ia mai, a ua maopopo ka mana'o, no laila ho'opuka a'ela 'o ia i kēia mau 'ōlelo:
"Auē!" wahi āna. "Poina akula kā ho'i ku'u mau leho!" no kēlā mau 'ōlelo ua lilo ia i mea na kekahi o kēlā mau kānaka e nīnau mai ai:
"Eia i hea nā leho?"
"Ua poina aku nei nō i ke awapae."
'Oiai he mea nui loa ka leho i kēlā mau kānaka, no laila no'ono'o ihola lāua, ke loa'a mai kēlā mau leho, a laila ua makepono ko lāua luhi, he uku ia no kā lāua 'ōhua, no ka ho'i hou 'ana i hope, a holo hou mai no Maui, no laila ho'ohuli hou a'ela ka wa'a i hope, a hoe maila ua mau kānaka nei me ka piha 'oli'oli a hiki i ka hō'ea 'ana i ke awapae.
"Aia i hea nā leho?" i nīnau mai ai ua mau kānaka nei, i ka wā i lele aku ai 'o kā lāua 'ōhua no uka o ka 'āina, me ka ho'omaika'i no ka pakele 'ana o kona ola.
Kuhikuhi akula 'o ia i kekahi mau pōhaku 'elua e pili pū ana i loko o ka lepo ma kahi e kokoke ana iā ia, aia nō kēlā mau pōhaku ke waiho lā a hiki i kēia lā, ho'ōho a'ela 'o ia me ka piha hau'oli:
"Ā, eia ua leho nei!" Mai kēlā manawa mai, inā e pūlapu 'ia ana kekahi mea a kū i kahi o ka hoka, a laila e kama'ilio mai ana nā kama'āina o Kohala i kēia mau 'ōlelo:
"Ahu ihola ka hoka i Kapakai!"
Ho‘okani Mānoa
Synopsis: Ho'okani Mānoa will be held every first and third Friday at UH.
Aloha mai kākou e nā hoa makamaka, mai poina i ka 'ahamele helu 'ekahi o Mānoa, 'o ia ho'i 'o Ho'okani.
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.