Starbulletin.com

Kauakukalahale



Note: Because most Web browsers are unable to display the kahako (horizontal line, or macron) used to add emphasis to a vowel in written Hawaiian, we have substituted the corresponding vowel with an umlaut (two dots, or dieresis). To view this text as it was meant to be read, you must have a Hawaiian-language font installed on your computer. You can obtain free versions of these fonts from the University of Hawaii-Hilo's Web site, http://www.olelo.hawaii.edu/eng/resources/fonts.html

Some newer Web browsers, (such as Netscape 7 and Internet Explorer 6 on certain operating systems) can display kahako without a Hawaiian-language font, using a specialized coding system called Unicode. To jump to a Unicode version of this column, click here.


Ka Inoa Hawai‘i


Synopsis: The art of naming in Hawaiian is, as one might expect for other cultures as well throughout the world, far from arbitrary. Norms that have been established by convention reflect the shared expectations of a group of people with regard to their sense of appropriate ways of naming. This article focuses on certain aspects of the naming conventions of Hawaiian and their role in perpetuating Hawaiian cultural values.


He mea nui ko'iko'i nö ke kapa inoa 'ana no ka po'e Hawai'i. He mana ko laila a he mea 'i'o nö i ka mana'o o ka po'e. Ua ho'omana'o ka po'e o ka wä kahiko i ko läkou mau 'ohana i hala aku ma o ke kapa hou 'ana i ko läkou inoa ma luna o kekahi mamo. Wahi a Mary Kawena Pukui, ka mea käkau o ka puke Nänä i ke Kumu, he mea ma'a mau ke kapa 'ana i ka inoa o ke keiki ma muli o ka hana pono a me ke külana o ke kanaka pono'ï nona këlä inoa. 'O nä ali'i kai ho'omana'o nui 'ia ma ia 'ano, no laila, ua koho 'ia ka inoa ma muli o kekahi hana kaulana a läkou. He hana këia na kekahi ali'i a kupuna paha, a ua koho nö ho'i läkou me ka mana'o hö'ihi i ua kanaka nei i hala. Ma ia 'ano e ola ai ka inoa o ka mea i hala, a ola pü nö ho'i me käna hana i loko o ka ho'omana'o 'ana a ka po'e. Ma kekahi 'ano o ke kapa 'ana i ka inoa ho'omana'o, ua koho 'ia mai ka inoa ma muli o kekahi hanana pili i ka 'ohana. Hiki iä käkou ke 'ike i ia 'ano hana ma ka mo'olelo o Duke Paoa Kahanamoku i ke kapa 'ia 'ana aku o ka inoa o kona makuakäne, 'o Duke Halapu Kahanamoku.

I ka makahiki 1869, ua hiki mai ka huaka'i o ka Duke o Edinburgh i Hawai'i nei. 'O Alfred kona inoa, a he ali'i nui ho'i ia no 'Enelani i ia wä. Ua kipa maila 'o ia i ke ali'i nui 'o Abner Paki, he mamo pono'ï nö na Kamehameha. He mau kahu ka 'ohana Kahanamoku no ka 'ohana Paki i këlä wä, a no ka 'ohana Kamehameha nö ho'i i ka wä ma mua akula ma ka mokupuni 'o Hawai'i. Ma ka lä i hiki mai ai 'o Alfred i Honolulu, kahi a ka 'ohana Paki i noho mai ai i ia wä, ua hänau 'ia mai he keikikäne ma ka 'ohana Kahanamoku. 'O Bernice Pauahi Paki, ke kaikamahine a Abner Paki, 'o ia kai kapa aku i ke keiki i kona inoa 'o Duke ma muli o Alfred, ka Duke o Edinburgh. Wahi a Sandra Kimberley Hall a me Greg Ambrose, ma ka puke Memories of Duke, the Legend Comes to Life, ua kapa aku 'o Bernice Pauahi Paki i ke keiki i këlä inoa i mea e ho'ohanohano ai i ka Duke o Edinburgh a me kona 'ohana, a loa'a ai ho'i i ke keiki nä 'ano maika'i a pau o ia 'ohana Pelekäne. No ka mea, e komo mai nö ke 'ano o ke kanaka nona ia inoa i loko o ke keiki i kapa 'ia i ia inoa, a 'o ia ihola ka loa'a 'ana o ka mana o ka inoa.

He inoa ho'omana'o paha këia. I ka manawa i lohe 'ia mai ai ka inoa 'o Duke e nä känaka i pa'a iä läkou këia mo'olelo, ho'omana'o läkou iä Alfred. Eia hou ho'i, i ka hänau 'ana mai o käna keiki pono'ï, ua kapa aku 'o Duke Halapu Kahanamoku i ka inoa o ia keiki 'o Duke Paoa Kahanamoku. 'O ia ka "Duke" e kaulana nei ma Hawai'i a puni. Ma këia 'ano e ola mau ai ka inoa a poina 'ole ai nä känaka i hala a hiki i ka lä e hala ai ka inoa. 'O ia ihola ke 'ano o ia mea he inoa kupuna a inoa ho'omana'o ho'i.


E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:




E ho'ouna 'ia mai nä leka iä mäua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)



BACK TO TOP
|

Note: This version of the column is set in Unicode, which requires current Web-browser software (Netscape 7 or Internet Explorer 6 on most operating systems.) If the Hawaiian text below does not display properly, you may want to use the version coded for older browsers (above) instead.

Ka Inoa Hawai‘i


Synopsis: The art of naming in Hawaiian is, as one might expect for other cultures as well throughout the world, far from arbitrary. Norms that have been established by convention reflect the shared expectations of a group of people with regard to their sense of appropriate ways of naming. This article focuses on certain aspects of the naming conventions of Hawaiian and their role in perpetuating Hawaiian cultural values.


He mea nui ko'iko'i nō ke kapa inoa 'ana no ka po'e Hawai'i. He mana ko laila a he mea 'i'o nō i ka mana'o o ka po'e. Ua ho'omana'o ka po'e o ka wā kahiko i ko lākou mau 'ohana i hala aku ma o ke kapa hou 'ana i ko lākou inoa ma luna o kekahi mamo. Wahi a Mary Kawena Pukui, ka mea kākau o ka puke Nānā i ke Kumu, he mea ma'a mau ke kapa 'ana i ka inoa o ke keiki ma muli o ka hana pono a me ke kūlana o ke kanaka pono'ī nona kēlā inoa. 'O nā ali'i kai ho'omana'o nui 'ia ma ia 'ano, no laila, ua koho 'ia ka inoa ma muli o kekahi hana kaulana a lākou. He hana kēia na kekahi ali'i a kupuna paha, a ua koho nō ho'i lākou me ka mana'o hō'ihi i ua kanaka nei i hala. Ma ia 'ano e ola ai ka inoa o ka mea i hala, a ola pū nō ho'i me kāna hana i loko o ka ho'omana'o 'ana a ka po'e. Ma kekahi 'ano o ke kapa 'ana i ka inoa ho'omana'o, ua koho 'ia mai ka inoa ma muli o kekahi hanana pili i ka 'ohana. Hiki iā kākou ke 'ike i ia 'ano hana ma ka mo'olelo o Duke Paoa Kahanamoku i ke kapa 'ia 'ana aku o ka inoa o kona makuakāne, 'o Duke Halapu Kahanamoku.

I ka makahiki 1869, ua hiki mai ka huaka'i o ka Duke o Edinburgh i Hawai'i nei. 'O Alfred kona inoa, a he ali'i nui ho'i ia no 'Enelani i ia wā. Ua kipa maila 'o ia i ke ali'i nui 'o Abner Paki, he mamo pono'ī nō na Kamehameha. He mau kahu ka 'ohana Kahanamoku no ka 'ohana Paki i kēlā wā, a no ka 'ohana Kamehameha nō ho'i i ka wā ma mua akula ma ka mokupuni 'o Hawai'i. Ma ka lā i hiki mai ai 'o Alfred i Honolulu, kahi a ka 'ohana Paki i noho mai ai i ia wā, ua hānau 'ia mai he keikikāne ma ka 'ohana Kahanamoku. 'O Bernice Pauahi Paki, ke kaikamahine a Abner Paki, 'o ia kai kapa aku i ke keiki i kona inoa 'o Duke ma muli o Alfred, ka Duke o Edinburgh. Wahi a Sandra Kimberley Hall a me Greg Ambrose, ma ka puke Memories of Duke, the Legend Comes to Life, ua kapa aku 'o Bernice Pauahi Paki i ke keiki i kēlā inoa i mea e ho'ohanohano ai i ka Duke o Edinburgh a me kona 'ohana, a loa'a ai ho'i i ke keiki nā 'ano maika'i a pau o ia 'ohana Pelekāne. No ka mea, e komo mai nō ke 'ano o ke kanaka nona ia inoa i loko o ke keiki i kapa 'ia i ia inoa, a 'o ia ihola ka loa'a 'ana o ka mana o ka inoa.

He inoa ho'omana'o paha kēia. I ka manawa i lohe 'ia mai ai ka inoa 'o Duke e nā kānaka i pa'a iā lākou kēia mo'olelo, ho'omana'o lākou iā Alfred. Eia hou ho'i, i ka hānau 'ana mai o kāna keiki pono'ī, ua kapa aku 'o Duke Halapu Kahanamoku i ka inoa o ia keiki 'o Duke Paoa Kahanamoku. 'O ia ka "Duke" e kaulana nei ma Hawai'i a puni. Ma kēia 'ano e ola mau ai ka inoa a poina 'ole ai nā kānaka i hala a hiki i ka lā e hala ai ka inoa. 'O ia ihola ke 'ano o ia mea he inoa kupuna a inoa ho'omana'o ho'i.


E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua, 'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:




E ho'ouna 'ia mai nā leka iā māua,
'o ia ho'i 'o Laiana Wong a me Kekeha Solis
ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i 'ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by the Hawaiian Language Department
at the University of Hawai'i at Mānoa, supported by UH
President Evan Dobelle's Initiative for Achieving Native Hawaiian
Academic Excellence.

--Advertisements--
--Advertisements--


| | | PRINTER-FRIENDLY VERSION
E-mail to City Desk

BACK TO TOP


Text Site Directory:
[News] [Business] [Features] [Sports] [Editorial] [Do It Electric!]
[Classified Ads] [Search] [Subscribe] [Info] [Letter to Editor]
[Feedback]
© 2004 Honolulu Star-Bulletin -- https://archives.starbulletin.com


-Advertisement-